________________
: ૧૮ :
ધમધ-ચંથમાળા
: પુષ્પ અગાધ જળમાં ડૂબી ગયેલાં પોતાનાં રત્નોને પાછાં મેળવી શકે ખરો? એક વાર પ્રાપ્ત થયેલું મનુષ્યત્વ જે ચેષ્ય ધર્મપાલનના અભાવે ગુમાવી દીધું છે તેની પુનઃપ્રાપ્તિ આ રત્નોને મેળવવા જેટલી દુર્લભ છે.
આ દષ્ટાંત બીજી રીતે પણ કહેવાય છે. તે આ રીતે એક નગરમાં ધનદત્ત નામને ધનાઢ્ય શેઠ વસત હતું. તેને રત્નોને ઘણે શેખ હતો, એટલે પિતાનું સઘળું નાણું નવી નવી જાતનાં રત્નો ખરીદવામાં ખરચી નાખ્યું હતું. આ વાત તેના પુત્રોને બિલકુલ પસંદ ન હતી, પણ તેમનું કાંઈ ચાલતું નહિ. હવે એક વાર કેઈ કામ પ્રસંગે ધનદત્ત શેઠને બહાર ગામ જવાનું થયું, એટલે તેના પુત્રને જોઈતી તક મળી ગઈ. તેમણે એ બધાં રત્ન બહારગામથી આવેલા વેપારીઓને વેચી માર્યા અને તેનું રેકડ નાણું બનાવી લીધું, પરંતુ બહારગામથી પાછા ફરેલા ધનદત્ત શેઠને આ વાત જરા પણ રુચી નહિ, તેથી બધા પુત્રોને ભેગા કરીને કહ્યું કે-જે રત્ન મને પ્રાણથી પણ પ્યારાં હતાં, તે તમે શા માટે વેચી માર્યા ? હવે તે રત્ન જેને જેને વેચ્યાં હોય, તેની પાસેથી પાછા લઈ આવે અને પછી જ મારા ઘરમાં દાખલ થાઓ.
પિતાને આ જાતને આગ્રહ જોઈને બધા પુત્રે ઘરની બહાર નીકળ્યા અને વેચી નાખેલાં રત્નોને પાછાં મેળવવાની કોશીષ કરવા લાગ્યા.
અહીં વિચારવાનું એ છે કે–તે પુત્રે વેચી નાખેલાં રત્નને પાછાં મેળવી શકે ખરા? મનુષ્યત્વની પુનઃપ્રાપ્તિ એ રત્નને પાછા મેળવવા જેટલી અઘરી છે, દુર્લભ છે.
