Tattvartha Karika

Author(s): Kirtipurnashreeji
Publisher: Kirtipurnashreeji

Page 7

ગઈ પદનો જાપ શરૂ કરી દે. આત્માનું શ્રેય કર. નમો અરિહંત કર્યા કરો. ચાર મહિના પેલા કામવાળા ભૂતની જેમ અજપાજાપ કર્યા કરો, જીંદગી સફળ થઈ જશે. વાણિયાએ બુદ્ધિ વાપરી. ભૂત વશ થયું તેમ મનને વશમાં રાખો.
નવકારની મહત્તા
જન્મતાં બાળકને નવકાર સંભળાવવામાં આવે છે. ઉપદેશ-તરંગિણીમાં... લખેલ છે. સમરિજ સવકાલમિ. જમતાં, બહાર જતાં, બેસતાં, ઊઠતાં નવકાર ગણો. એક ક્ષણ પણ બાતલ ન જવા દો. ચૌદપૂર્વથી પણ ચઢિયાતી ચીજ હોય તો તે મહાશ્રુતસ્કંધ છે. શ્રાવકો મરવા પડે ત્યારે જ નવકાર આપે પણ આ ખાટલે મોટી ખોડ છે.
જૈનકુલમાં જન્મેલા બાબાને સિનેમા થિયેટરમાં ન લઈ જાય. ચિંતામણી દાદાના દેરાસરમાં લઈ જાય. આ જૈનકુલનો મહિમા છે. ભલે બબુડાને કાંઈ જ ગતાગમ ન હોય પણ તેની બોચી પકડીને બધું જ મમ્મી કરાવે. પણ હવે બધું બદલાઈ ગયું છે. તમારી વહુઓ મોડર્ન થઈ ગઈ છે. જૈનકુલેમાં જનમ્યા પછી આપણે બટાટાં કંદમૂળ ન ખવાય. પણ જૈનકુલના ડાહ્યા ડમરા દીકરા પર્યુષણમાં જ ડાહ્યાડમરા થાય પાછાં પર્યુષણ ઉતરે ગાંડા થઈ જાય. જૈનસંઘ હવે હિલબિલ થઈ ગયો છે.
મંગલ શ્લોકનો શબ્દાર્થ બહુ નાનો છે. પણ તેની પાછળનો લક્ષ્યાંક બહુ મોટો છે. આપણે શબ્દાર્થ માત્ર નથી જોવાનો, તેની પાછળ રહેલો લક્ષ્યાર્થ પણ જોવાનો. નહિ તો ઘણીવાર અનર્થ થઈ જાય.
કાના ભરવાડનું દૃષ્ટાંત શબ્દાર્થ એક જ પણ લક્ષ્યાર્થ અનેક હોઈ શકે. વક્તાના તાત્પર્ય ઉપર આધાર છે.
| મુનિનું દષ્ટાંત કેટલાક મુનિઓ વિહાર કરતા કરતા એક નદી કિનારે રેતીમાં પોતાની પાસે રહેલા ઘડાનું પાણી પીવા બેઠા. સામેના ગામવાળા સામૈયું લઈને આવ્યા પણ મુનિઓને ન જોવાથી રાહ જોઈને ચાલ્યા ગયા. રસ્તામાં કાનો ભરવાડ મળ્યો, તેને પૂછ્યું, અલ્યા, રસ્તામાં મુનિઓને જોયા હતા? ત્યારે કાનો બોલ્યો, હા, નદીમાં પાણી પીતા હતા. આ જવાબ સાંભળી લોકો ભ્રમિત થઈ ગયા. પછી મુનિઓ ગામમાં ગયા, પણ કોઈ તેમને ગોચરી ન આપે. ખુલાસો કરવા કાનાને બોલાવ્યો ત્યારે તે બોલ્યા કે રેતીમાં બેસીને પાણી પીતા હતા. આ સાચો લક્ષ્યાર્થ કહેવાય.
લલ્લુનું દૃષ્ટાંત મમ્મીએ લલ્લુને કહ્યું, તડકામાં છૂંદો મૂકું છું તો ખબર રાખજે, કાગડા આવીને ખાઈ ન જાય. ચાર કલાક લલ્લુ બેઠો પણ કાગડો ન આવ્યો. લલ્લુ ઘરમાં ગયો. મમ્મી ખૂંદો લેવા ગઈ. પણ તપેલી ખલાસ. લલ્લુને પૂછ્યું, કેમ ખબર ન રાખી? કાગડો આવ્યો હતો તો કહે, કૂતરો આવ્યો હતો, આ શું કહેવાય ? લક્ષ્યાર્થ ન કહેવાય.
તાનસેનનું સંગીત - અકબરની અકળામણ જશોદા બાર બાર યહ ભાખે, વ્રજમેં હૈ કોઈ હેતુ હમેરો ચલત ગોપાલકું રાખે.
અકબર કંટાળી ગયો, વારંવાર એક વાક્ય કેમ બોલે છે? પણ એક અક્ષરના અનેકાર્થ હોય છે. - બાર બારનો અર્થ વારંવાર નહિ પણ દ્વાર દ્વાર પણ થાય. બારનો અર્થ પાણી પણ થાય. ઘાટ પણ થાય. અબ્દુલ રહીમખાન, જશોદાના રોમરોમમાં કૃષ્ણ વ્યાપી ગયા હતા. એટલે બોલ બાલ યહ ભાખે પણ અર્થ ઘટાવ્યો.