________________
સ૦ સાધુ પાસે જઈને વાત કરીએ તો કાંઈકને કાંઈક તો મળે.
સાધુ પાસે કાંઈકને કાંઈક મેળવવા નથી જવું, આગમનું જ જ્ઞાન મેળવવા જવું છે. તમે ટિકિટબારી ઉપર જાઓ તો કાંઈક ને કાંઈક લેવા જાઓ કે ટિકિટ લેવા જ જાઓ ! સાધુ પાસે સંસારમાં કેવી રીતે રહેવું એ શીખવા નથી જવાનું, શાસ્ત્રમાં સંસારથી છૂટવાના જે ઉપાય બતાવ્યા છે તે સમજવા જવાનું છે. આ તો સાધુ આગળ જઈને પણ ઘરના લોકોની ફરિયાદ કરે. આપણે કહેવું પડે કે 'જો ઘરના લોકો બરાબર ન હોય તો તેમને છોડીને દીક્ષા લઈ લો.' તો એક સેકન્ડમાં કામ પતી જાય ને ? ધર્માત્મા તો દુઃખની ફરિયાદ કરે જ નહિ. આપણે સંસારની કોઈ ઉપાધિ ગુરુ આગળ વર્ણવવી નથી. કદાચ તમે ફરિયાદ કરો તોપણ સાચા ગુરુ તો તમારી ફરિયાદનો નિકાલ દુઃખ વેઠવાની વાતથી જ કરે. આગમનું જ્ઞાન એ રીતે આપે, આગમના સિદ્ધાંતો એ રીતે સમજાવે કે - જેથી વિષયતૃષ્ણા મરી જાય અને દુઃખ વેઠવાની શક્તિ પ્રગટે. સમજણમાં આ તાકાત છે કે જે દુઃખ વેઠતાં કરે. સમજુ માણસ દુઃખ વેઠી લે, અણસમજુ માણસ બૂમાબૂમ કરે. શક્તિ શરીરમાં નથી, સમજણમાં છે. સત્ત્વ પણ સમજણમાંથી પ્રગટે છે. આપણે મૂરખ છીએ કે શરીરમાં શક્તિ શોધીએ છીએ. મારા ગુરુ મહારાજ કહેતા હતા કે ઉકરડો ચૂંથીને સુગંધ ન મળે. જે વસ્તુ જ્યાં હોય ત્યાંથી મળે. સત્ત્વ અને શાંતિ-સમાધિ આગમના જ્ઞાનમાંથી મળે, સંસારની વિકથામાંથી કે સંસારના વિષયોમાંથી નહિ. આપણને સંસાર નડે છે કે સંસારમાંના નડે છે ? આ પ્રશ્નનો જવાબ શાંતિથી વિચારીને આપજો. જેને સંસારનાં પાત્રો જ નડ્યા કરે તેને સંસાર નડશે ક્યારે ? કોઈ ગમે તેટલો ઝઘડો કરે, ગમે તેવા આક્ષેપો કરે - આપણે મૌન રહેવાનું. કારણ કે આપણે સહન કરવું છે. આપણી સમજણની સફળતા જ આમાં છે. આપણા સુખદુઃખની વાત
૨૨
સાંભળે તે આપણા ગુરુ નિહ. જે આપણું સુખ છોડાવે અને આપણું દુઃખ રહેવા દે એ આપણા ગુરુ.
આપણે જે કાંઈ સારી કે નરસી પ્રવૃત્તિ કરતા હોઈએ છીએ તે સ્વાર્થમૂલક જ હોય છે. આપણો સ્વાર્થ પરમાર્થના ઘરનો હોય - એવું બની શકે પરંતુ સ્વાર્થ વિના એકે પ્રવૃત્તિ થતી નથી. નિઃસ્વાર્થ વૃત્તિનો અર્થ એ છે કે આપણને સંસારસંબંધી પૌદ્દગલિક સ્વાર્થ ન હોવો જોઈએ. બાકી મોક્ષનો પણ સ્વાર્થ ન હોય તે નિઃસ્વાર્થતા નથી. જે આપણા લાભનું કારણ હોય તેને ઉપાદેય કહેવાય અને જે આપણા નુકસાનનું કારણ હોય તેને હેય કહેવાય. જે લાભનું પણ કારણ ન હોય અને નુકસાનનું પણ કારણ ન હોય તેને ઉપેક્ષણીય કહેવાય. આ ત્રણ પ્રકારના પદાર્થમાંથી ઉપાદેયમાં જ પ્રવૃત્તિ થાય છે, હેય કે ઉપક્ષેણીયમાં નહિ. હેયમાં નિવૃત્તિ થાય છે, ઉપક્ષેણીયમાં પ્રવૃત્તિ પણ નથી થતી ને નિવૃત્તિ પણ નથી થતી. આપણે એ સમજવું છે કે આપણે દેવની કે ગુરુની ભક્તિ કરવી છે તે આપણા અજ્ઞાનને દૂર કરી જ્ઞાન પામવા માટે કરવી છે. આજે ગુરુ પ્રત્યે બહુમાન જાગતું ન હોય તો તેનું કારણ એ છે કે આપણને ગુરુ પાસેથી કશું જોઈતું નથી. જેને મોક્ષની અપેક્ષા જાગે તેને ગુરુ પ્રત્યે બહુમાન જાગ્યા વિના ન રહે. આપણે ગુરુને આપણા હૈયામાં પધરાવવા માટે મહેનત કરવી છે. ગુરુના હૈયામાં પેસવા માટે મહેનત નથી કરવી. ગુરુ આપણને ગણે કે ન ગણે, આપણે ગુરુનું માનીએ તો ઘણું. શ્રી સુવિધિનાથ ભગવાનના સ્તવનમાં કહ્યું છે કે – ‘લઘુ પણ હું તુમ મન નવ માવું, જગગુરુ તુમને દિલમાં ધ્યાવું.' હું અતિ લઘુ હોવા છતાં ભગવાનના વિશાળ હૃદયમાં સમાતો નથી અને આપ આખા જગતના ગુરુ હોવા છતાં મેં આપને દિલમાં ધારણ કર્યા છે આ પણ એક આશ્ચર્ય છે ને ? ગુરુને આપણી કોઈ કદર જ નથી આ ફરિયાદ
૨૩
-
