________________
આવે તો આનંદ થાય અને સહવર્તી જ આવે, પાસે આવીને બેસે તો મોટું બગડે ! અમને સહવત્ત કરતાં પણ ભગત જે ગમતા હોય તો ગુણીનો સંગ ગમે છે – એવું કેમ કહેવાય ? ભગત ગુણવાન કે સહવર્તી ગુણવાન ? તમારી પણ એ જ દશા છે ને ? તમને પણ દુકાનમાં ઘરાક આવે તે ગમે કે સાધર્મિક આવે તે ગમે ? તમારી અને અમારી આ એક જ દશા છે. દીક્ષા લીધા પછી પણ ગુનો સંગ ન ગમે - એવી દશા અમારી છે. દીક્ષા લીધા પછી ગુરુની સાથે રહેવાને બદલે જાદ ચોમાસાં કરવા માટે તૈયાર થઈ જાય ! ગુરને પોતાને સમય ન હોય તેથી કોઈ મુમુક્ષુને ભણવા માટે મૂક્યો હોય તો તેને તૈયાર કરીને પોતાના નામનો બનાવી દે ! ગુરુતત્ત્વવિનિશ્ચયમાં પણ જણાવ્યું છે કે ગુરુની આજ્ઞાથી વિહાર કરીને જાય ત્યારે રસ્તામાં જેટલી વસ્તુ મળે તેના ઉપર ગુરુનો જ અધિકાર છે. રસ્તામાં કોઈ મુમુક્ષુ મળે તો તેના ઉપર ગુરુનો જ અધિકાર મનાય. તમે કંપનીના નામે વેચાણ કરતા હો તો ગુડવીલ કોની કહેવાય ? તમારી કે કંપનીની ? આજ્ઞાનું મહત્ત્વ તો દરેક ક્ષેત્રમાં છે. આપણે આપણા મન ઉપર કાબૂ રાખતાં શીખી જે જવું છે. અત્યાર સુધી મનનું માન્યું, ઈચ્છા મુજબ જીવ્યા - એનું જ આ પરિણામ છે કે આપણે સંસારમાં રખડીએ છીએ. હવે જે આ સંસારનું પરિભ્રમણ ટાળવું હોય તો આજ્ઞા મુજબ જીવતાં શીખી લેવું છે અને ઈચ્છાઓ બાજુ પર મૂકી દેવી છે. આપણે ગુરુની આજ્ઞાથી જ જીવવું છે. ગુરુની આજ્ઞાથી ચોમાસા માટે ગયા હોઈએ તોય ચોમાસું પૂરું થયા પછી તરત ગુરુને ભેગા થઈ જવું. આ તો ચોમાસું કરવા જાય અને આજુબાજાનાં તીર્થોની જાત્રા કરવા જતો રહે ! તમારે ત્યાં એવો માણસ મળે કે તમારી આજ્ઞાથી ઉઘરાણી માટે ગયો હોય અને હલસ્ટેશન ફરીને આવે ? ગણીનો સંગ ગમે તો જ કામ થાય અને ગુણના અર્થીપણા વિના એ શક્ય જ નથી. અને ગુણીના સંગ વિના કલ્યાણ નહિ થાય -
એમાં ય બે મત નથી. દયા જેમાં ન પળાય તે ધર્મ જ નથી. આપણો ધર્મ લગભગ દયા વગરનો છે. ધર્માત્માના પરિણામ નઠોર હોય ને ? દયા ધર્મનું મૂળ છે, મૂળ વિના વૃક્ષ ન હોય, તેમ ગુણીસંગ વિના કલ્યાણ ન જ થાય. ધર્મમાં દયાની જેટલી કિંમત છે તેટલી કિંમત કલ્યાણ માટે ગુણીજનના સંગની છે. ત્યાર બાદ જણાવે છે કે જેઓ નીતિનું ઉલ્લંઘન કરે તેમને યશ નથી મળતો અને જે પ્રમાદી માણસ હોય તેને ધન નથી મળતું તેમ ગુણીજનના સંગ વિના કલ્યાણ નથી જ થતું. તે જ રીતે પ્રતિભા વિનાનો કાવ્ય ન બનાવી શકે તેમ ગુણીના સંગ વિના કલ્યાણ નહિ જ થાય.
આપણી ઈચ્છા મુજબનો ઉત્કટકોટિનો તપ આપણે મજેથી કરી શકીએ છીએ અને ગુરુની આજ્ઞાથી સામાન્ય કોટિનો તપ કરવાનું પણ આપણને ફાવતું નથી. એનું કારણ એક જ છે કે આપણને ગુણીનો સંગ ગમતો નથી. જેમ શમ અને દયાથી શૂન્ય એવો તપ નિર્જરા કરાવવા માટે સમર્થ નથી તેમ ગુણીસંગ વિના કલ્યાણ અસંભવિત છે. તપસ્વીને શમ હોય ને ? દુ:ખ ભોગવવાની તૈયારી નથી તેથી શમ નથી આવતો અને દુ:ખ આપવાની તૈયારી છે માટે દયા નથી આવતી. રામ એટલે માત્ર ક્રોધ ન કરવાની વાત નથી, ચારે કષાયને ટાળવાની વાત ‘શમ” માં છે. તપસ્વીને ગુસ્સો પણ ન આવવો જોઈએ, માન પણ ન આવવું જોઈએ, માયા પણ તેણે ન કરવી જોઈએ અને તપસ્વીને ખાવાનો લોભ પણ ન હોવો જોઈએ. તપ તો આપણે સ્વાધીનપણે દુ:ખ ભોગવવા માટે કર્યો છે ને ? તો જેટલું દુ:ખ વધારે આવે તે સારું જ છે ને ? દુ:ખ ભોગવવા નીકળેલા દુ:ખ ઓછું કેમ આવે - એની મહેનત શા માટે કરે ? આપણે દુ:ખ ભોગવવા માટે જ ધર્મ કરીએ છીએ - એવું કહી શકાય એમ નથી ! આપણો ધર્મ તો લગભગ દુ:ખ ટાળવા માટે જ છે ને ? તપમાં દુ:ખ ભોગવવું છે માટે શમ
