________________
વીતરાગતા મળે છે. ત્યાર બાદ જણાવે છે કે ગુણીજનનો સંગ વિવેકિતાને પ્રગટ કરે છે. આજે આપણે શાસ્ત્રની આજ્ઞાને વિવેકપૂર્વક નથી સમજતા. આપણને સારું કામ કરવાની ઈચ્છા હોવા છતાં ભાવની રાહ જોઈને બેસી રહીએ - એ વિવેક નથી. જો કામ સારું છે, આપણા આત્માને હિતકારી છે તો ભાવોલ્લાસની રાહ જોવાની કે અનુષ્ઠાનની ઉપાદેયતા સમજાય એટલે કામે લાગવાનું ? દવા શરીરને હિતકારી છે - એવું માન્યા પછી દવા લેવાનો ઉલ્લાસ જાગે તેની રાહ જાઓ કે આરોગ્યના અર્થીપણાથી ઉલ્લાસ વગર પણ દવા લેવા માંડો ? આ તો પાછા અમારી પાસેથી શીખીને જાય કે ‘ભાવ વગરની ક્રિયા નકામી છે.’ અને અમને જ એ સમજાવે ! આપણે કહેવું પડે કે ‘ભાઈ ! એ વાત તો જેણે ક્રિયા કરવાની શરૂ કરી હોય તેની ક્રિયાને લેખે લગાડવા માટેની હતી. લોકોને ક્રિયા શરૂ કરતાં અટકાવવા માટેની નહિ.” ક્રિયા કરવી ન હોય અને શુદ્ધ ક્રિયાનો આગ્રહ છે - એવું જણાવવું હોય તેવા વખતે ભાવક્રિયાનું ઓઠું લેવું - આ તો એક માયા છે. ક્રિયાની શુદ્ધિ માટે ભાવની વાત છે, ક્રિયા કરતાં બંધ કરવા માટે ભાવની વાત નથી. શ્રી અધ્યાત્મસાર ગ્રંથમાં જણાવ્યું છે કે - ગુર્વાજ્ઞાના પાતંત્ર્યના કારણે ઘણા આત્માઓ દ્રવ્યદીક્ષાના પાલનથી પણ મોક્ષે ગયા છે. ભાવથી દીક્ષા ન પાળે અને દ્રવ્યથી દીક્ષા પાળે છતાં પણ ગુરુની આજ્ઞાનું પાલન કરવાના કારણે કર્મનિર્જરા ઘણી થાય છે. આનું કારણ એક જ છે કે ગુવંજ્ઞાના પાલનથી કુમતિ દૂર થાય, મોહ ભેદાય છે અને વિવેક પ્રગટે છે. ત્યાર બાદ જણાવે છે કે ગુણીનો સંગ રતિનું વિતરણ કરે છે. જે વિવેકી હોય તેને ધર્મમાં, વિધિના પાલનમાં, આજ્ઞાની આરાધનામાં રતિ પેદા થયા વિના ન રહે. તમારે
ત્યાં પણ શું ચાલે છે ? ભયંકર રોગ થયો હોય, ચિકિત્સા જલદ હોય તો શું કરો ? ચિકિત્સા વિનાનું સુખ સારું કે ચિકિત્સાવાળું દુ:ખ ચાલશે ?
તેવા વખતે ચિકિત્સામાં પણ રતિ થાય ને ? તેમ ગુણીના સંગથી કષ્ટસાધ્ય અનુષ્ઠાનમાં રતિ પેદા થાય છે. અર્થકામ માટે કષ્ટ વેઠાય અને ધર્મ માટે કષ્ટ ન વેઠવું આ અવિવેકિતા છે. માનું કામ મૂકીને પત્નીનું કામ કરવું એ અવિવેક અને પત્નીનું કામ પડતું મૂકીને માનું કામ કરવું તે વિવેક અને મા-બાપનું કામ છોડીને ગુરુનું કામ કરવું તે વિવેક, જેઓ ગુરનું કામ કરવા સાધુ થયા તેમને મા-બાપનું કામ કરવાનું કહ્યું જ નથી. એ જ રીતે અવિધિવાળો ધર્મ પણ ચાલે આ અવિવેક છે. વિધિનો આગ્રહ રાખવો તેનું નામ વિવેક. વિવેક હોય તેને સંયમમાં રતિ આવે જ. આજે ઘણા ફરિયાદ કરે છે કે સંયમમાં ઉલ્લાસ નથી આવતો. આપણે કહેવું પડે કે સંયમ હોય તો તેમાં ઉલ્લાસ આવે. જે સંયમ પાળે જ નહિ તેને સંયમનો આનંદ ક્યાંથી અનુભવવા મળે ? આપણે ત્યાં કહ્યું છે કે – મન: પ્રસન્નતાનેતિ પૂજ્યમને ગિનેશ્વરે | ભગવાનની પૂજા કરીએ તો મન પ્રસન્ન થાય. ભગવાનની આજ્ઞા પાળે તેનું મન પ્રસન્ન થાય. સંયમ પાળે જ નહિ, તો ઉલ્લાસ ક્યાંથી આવે ?
સહ સંસાર છોડ્યો એટલે સંયમ આવે જ ને ?
દુકાને જાઓ એટલે પૈસા આવી જાય ? ભોજન મંડપમાં જાઓ તો પેટ ભરાઈ જાય ? કે ત્યાં જઈને પ્રવૃત્તિ-પ્રયત્ન કરવો પડે ? એ જ રીતે સંસાર છોડ્યા પછી સંયમનું પાલન કરવું પડે, ગુરનું કહ્યું માનવું પડે, આજ્ઞાનું પાલન કરવું પડે તો સંયમ આવે. ધર્મ કર્યાનો આનંદ કેવો હોય છે- એ તો જેણે ધર્મ કર્યો હોય તેને ખબર પડે. ગમે તેવા દુ:ખમાં પણ તે પ્રસન્ન હોય, કારણ કે પોતાનાં પાપકર્મો ખપી રહ્યાં છે તેનો આનંદ હોય. ઈચ્છા મુજબ જીવવામાં જ જેને મજા આવતી હોય તેને આજ્ઞાપાલનનો આનંદ અનુભવવા ક્યાંથી મળે ? આજ્ઞા પાળવા માટે ગુણીજનનો સંગ કરવો છે –
