________________
અહીં સૌથી પહેલાં જણાવ્યું છે કે ઘણું દાન આપ્યું હોય તોપણ ભાવ વિનાનું નિષ્ફળ છે. ગૃહસ્થપણાના ધર્મની શરૂઆત દાનથી થાય છે. તેથી પહેલાં તેની વાત કરી. દાન ઘણું આપ્યું હોય પણ તે વખતે છોડવાની વૃત્તિ હોય કે મેળવવાની ? જ્યાં સુધી ખંખેરવાની વૃત્તિ હશે ત્યાં સુધી દાનધર્મ ભાવ વિનાનો હોવાથી નિષ્ફળ જવાનો. આ ખંખેરવાની વૃત્તિના કારણે આપવાની વૃત્તિ નાશ પામી ગઈ છે. આ દાનધર્મ અવિરતિપ્રયિક છે તેથી બીજા ક્રમે વિરતિપ્રત્યયિક અનુષ્ઠાન જણાવે છે કે સમસ્ત જિનવચનનો અભ્યાસ કર્યો હોય છતાં પણ જે જ્ઞાનથી વિરતિ પામવાનો ભાવ ન હોય તો તે અભ્યાસ પણ નકામો જાય છે. જ્ઞાન વિરતિને લાવવાનું કામ ન કરે તો એ જ્ઞાન જ્ઞાન જ નથી. આજે ભણતી વખતે પણ સુખ ભોગવવાની વૃત્તિ હોય કે જ્ઞાન પામવાની ? અભ્યસ્તદશાનું જ્ઞાન પણ જો આ સંસારથી તરવાના ભાવ વિના મેળવ્યું હોય તો તે જ્ઞાન અજ્ઞાનને ટાળનારું નહિ બને. ત્યાર બાદ જણાવે છે કે ક્રિયાકાંડ પણ ચુસ્તપણે કર્યા હોય, જરા પણ અવિધિ ન કરી હોય છતાં પણ તે ક્રિયા કરતી વખતે જો સંસારથી તરવાનો ભાવ નહિ હોય તો તે ક્રિયાકાંડ પણ સંસારમાં જ રાખવાનું કામ કરશે. ભૂમિ ઉપર અનેકવાર ઊંઘવા સ્વરૂપ કષ્ટ પણ ઘણાં સહન કરવા છતાં પણ જો કર્મનિર્જરાનો ભાવ ન હોય તો તે વેઠેલું કષ્ટ પણ નકામું જવાનું. આગળ જણાવે છે કે તીવ્રકોટિનાં તપ તપ્યાં હોઈએ, લાંબા કાળ સુધી નિરતિચાર ચારિત્રનું પાલન કર્યું હોય પણ જો ચિત્તમાં સંસારથી તરીને મોક્ષે જવાનો ભાવ ન હોય તો આ બધું જ ફોતરા વાવવાની ક્રિયાની જેમ નિષ્ફળ જાય છે. ધાન્યનાં ફોતરાં વાવવાથી અનાજ ન ઊગે, બીજ વાવીએ તો જ અનાજ ઊગે. તેમ ભાવ વિનાની સારામાં સારી ક્રિયા સંસારથી તરવા કામ નહિ લાગે. તો ભાવ વિનાની ક્રિયાથી ચલાવવાનું કે ક્રિયામાં ભાવ લાવવા
પ્રયત્ન કરવાનો ? આ તો અમને પૂછવા આવે કે ભાવ વગરની ક્રિયા નહિ કરવાની ? આપણે એમને પૂછવું પડે કે બીજ ન હોય તો ફોતરાની ખેતી કરીએ તે ચાલે ? કે ફોતરાના બદલે બીજ લાવીને વાવવાં પડે ને ? તેમ અહીં પણ ભાવ લાવીને ક્રિયા કરવી છે.
સવ શરૂઆતમાં માત્ર ધર્મ કરવાનો ભાવ હોય તો ચાલે ને ?
આપણે ધર્મની શરૂઆત જ સંસારથી તરવાના ભાવથી કરવી છે. શાસ્ત્રકારો કહે છે કે ધર્મની શરૂઆત ક્રિયાથી નથી થતી, સંસાર તરવાના ભાવથી થાય છે.
સવ ભાવમાં તરતમતા હોય ને ?
કરવાના ભાવમાં તરતમતા હોય એ બને - કારણ કે કરવાનું તો શક્તિ મુજબ છે. જ્યારે તરવાના ભાવમાં તરતમતા હોય - એ ન ચાલે. જો તરવાના ભાવમાં તરતમતા હોય તો ગુણઠાણામાં ભેદ પડવાનો. તરવાનો ભાવ શક્તિ મુજબ નથી ભાવવાનો. અમારાં સાધુ-સાધ્વીને પણ ગુરુ ગમી જાય માટે દીક્ષા લેવા તૈયાર થઈ જાય. તેમને દીક્ષા ગમે છે - માટે જ દીક્ષા લીધી છે - એવું કહી શકાય એવું નથી. (૨૪) વૈરાગ્ય :
ભાવના પછી વૈરાગ્ય જણાવ્યો છે. કારણ કે સંસારથી તરવાનો ભાવ જેને હોય તેણે રાગ મારવાનો પ્રયત્ન સૌથી પહેલાં કરવો પડશે. આપણે ધર્મ પણ રાગ સાથે જ કરીએ છીએ ને ? શાસ્ત્રકારો કહે છે કે અનંતાનુબંધીનો રાગ ટાળ્યા વિના સમ્યગ્દર્શન પામી નહિ શકાય. આપણે ત્યાગધર્મ કરીએ છીએ, પરંતુ તે વખતે રાગ મારવાનો ઉદ્દેશ
