________________ કરે છે, કાશીમાં કરવત મુકાવે છે તેમને મોક્ષબાધક સામગ્રીનો બાધ થાય છે. જ્યારે મોક્ષની ઈચ્છા વિના માત્ર સંસારસુખની ઈચ્છાથી ભગવાને કહેલાં અનુષ્ઠાન કરવામાં આવે તો પણ તેનાથી મોક્ષ સાધક સામગ્રી દુર્લભ બને છે. આપણને સાધક સામગ્રી તો મળી ગઈ છે હવે મોક્ષની ઈચ્છા પ્રગટાવવા માટે પ્રયત્ન કરી લેવો છે. જેને મોક્ષની ઈચ્છા જાગે તેને સંસારમાં રાખવા કોઈ સમર્થ નથી અને જેને મોક્ષની ઈચ્છા ન હોય તેને મોક્ષે પહોંચાડવા કોઈ સમર્થ નથી. તેથી આપણે સૌથી પહેલાં મોક્ષની ઈચ્છા પેદા કરવા પ્રયત્ન કરવો છે. આ રીતે આપણે સૌ આ મોક્ષના ઉપાયો વહેલામાં વહેલી તકે આત્મસાત્ કરી મોક્ષે જવા પ્રયત્નશીલ બનીએ - એ જ એક શુભાભિલાષા... કરવાનું મન ન થાય તો સમજી લેવું કે ધર્મ માત્ર કરવા માટે કર્યો છે, પામવા માટે નથી કર્યો. આપણો તપ જો કીમતી હોય તો તેને સાચવવા માટે પારણાને સુધારવું છે. ગઈ કાલે ઉપવાસ કર્યો છે માટે પારણું ભર્યું ભાણે કરવું છે - એના બદલે એમ કહો કે - ગઈ કાલે ઉપવાસનો તપ કર્યો છે તેથી જ આજે પારણામાં ત્યાગ કરવો છે, તપનું સાટું નથી વાળવું. નહિ તો પારણાના કારણે જ તપ ધોવાઈ જશે. ક્રોધના કારણે ક્રોડ પૂર્વનું સંયમ જાય છે, પરંતુ લોભ તો એના કરતાં પણ ભંડો છે, કારણ કે લોભિયાને તો સંયમની યોગ્યતા પણ મળતી નથી. જમવા માટે ગયેલો કોઈ વસ્તુ માંગે તો તેને લોકો પણ સારો નથી ગણતા. વૈરાગ્યથી વાસિત થઈને ધર્મ કરવો હોય તો ત્રીજો નિયમ આપવો છે કે કોઈની પાસે કશું માંગવું નહિ : આટલું બનશે ને ? (25) મોક્ષની ઈચ્છા : આ રીતે મોક્ષના ચોવીસ ઉપાય આપણે વિચારી ગયા. મોક્ષના ઉપાય જણાવનારી ગાથામાં છેલ્લે લખ્યું છે કે નિતિન્દ્ર યાપ્તિ 1નું મન: | જો તમને મોક્ષમાં જવાનું મન હોય તો... આ ઉપાય સૌથી મહત્ત્વનો છે. જેની પાસે મોક્ષે જવાની ઈચ્છા હશે તે જ ઉપર જણાવેલા ચોવીસ ઉપાયને સારી રીતે આત્મસાત્ કરી શકશે. આપણને મોક્ષમાં જવાની ઈચ્છા છે ને ? જ્યાં સુધી સંસારના સુખની ઈચ્છા પડી હશે ત્યાં સુધી મોક્ષની ઈચ્છા જાગે એ વાતમાં માલ નથી. અત્યાર સુધી આપણે ભક્તિ વગેરે ઉપાયો સેવ્યા નથી એવું નથી પરંતુ સંસારની ઈચ્છા મરી નહિ અને મોક્ષની ઈચ્છા પ્રગટી નહિ માટે તે ઉપાયો મોક્ષને આપનારા ન બન્યા. શાસ્ત્રમાં મોક્ષની ઈચ્છાનું મહત્ત્વ જણાવતાં ફરમાવ્યું છે કે જેઓ મોક્ષની ઈચ્છાથી અજ્ઞાનમૂલક કષ્ટ વેઠે છે, પર્વત ઉપરથી ઝંપાપાત
