________________
નહિ, ખાડામાં પડે. તેમ ઊંચામાં ઊંચી સાધના કરનાર સહેજ પ્રમાદ કરે તો સાધના નકામી જ જાય ને ? લાખ રૂપિયાનું જોખમ આખી રાત સાચવ્યું. પણ છેલ્લે પાંચ સેકન્ડમાં ઝોકું ખાઓ તો જોખમ જય ને ? 'આપણે કેટલું કર્યું છે' - એ નથી જેવું કેટલું બાકી છે' - એ જેવું છે. કર્યું છે એ કામ નહિ લાગે, બાકી છે એ નડવાનું.
ધર્મ કરતી વખતે સંસારથી તરવાનો ભાવ હોવો જ જોઈએ. ધંધો કરતી વખતે કમાવાનો ભાવ હોય ને ? તેમ ધર્મ કરતી વખતે તરવાનો ભાવ જોઈએ. કોઈ માણસ નહાતા ઊંધે ? અમારે ત્યાં તો ધર્મ કરતાં ઊંઘે ! શાલ ઓઢીને નહાતા કોઈને જોયા ? અમારે ત્યાં તો શાલ ઓઢીને પગના મોજાં ચઢાવીને ઉપધાનની ક્રિયા કરનારા જોઈએ એટલા મળે. ધર્મ કરતી વખતે દુ:ખ ભોગવવાનો અધ્યવસાય જોઇએ જ.
સવ દુઃખ ભોગવ્યા વિના ધર્મ ન થાય ?
દુ:ખ ભોગવ્યા વિના સંસારનું સુખ પણ નથી મળતું તો મોક્ષની પ્રાપ્તિ દુ:ખ ભોગવ્યા વિના ક્યાંથી થાય ? શરીરની દવા પણ દુ:ખ ભોગવ્યા વિના નથી થતી, તો આત્માની ચિકિત્સા દુઃખ ભોગવ્યા વિના કઈ રીતે થાય ? ધર્મની સાધના કરતી વખતે આ દુઃખ ભોગવી લેવાનો અધ્યવસાય કેળવવો જ પડશે. ધર્મ કરતી વખતે ભાવના આ જ જોઈએ. દુ:ખ ભોગવવાના અધ્યવસાય વિના અથવા દુ:ખ ન ભોગવવાના નિર્ણયના કારણે આપણો ધર્મ ભાવ વગરનો બની ગયો છે. હવે આ ધર્મમાં ભાવનાના પ્રાણ પૂરવા માટે આપણે દુ:ખ ભોગવવાનો અધ્યવસાય કેળવવો છે. દુઃખ તો આપણા પાપનો ઉદય હશે તો આવશે, પરંતુ દુઃખ ભોગવવાનો અધ્યવસાય તો આપણે કાયમ માટે રાખવો છે.
धनं दत्तं वित्तं जिनवचनमभ्यस्तमखिलं, क्रियाकाण्डं चण्डं रचितमवनी सुप्तमसकृत् । तपस्तीवं तप्तं चरणमपि चीर्णं चिरतरं, न चेच्चित्ते भावस्तुषवपनवत्सर्वमफलम् ।।८८।।
અનંતોપકારી શ્રી અરિહંતપરમાત્માના પરમતારક શાસનના પરમાર્થને પામેલા શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિઓએ આપણી ક્રિયાની સફળતા ભાવના કારણે જ છે - એ આ શ્લોકથી જણાવ્યું છે. આ વાત ક્રિયાને કાઢી નાંખવાની નથી, ભાવને લઈ આવવાની વાત છે. જે અધૂરું હોય તે ફેંકી દેવાની વાત નથી, જે ઓછું હોય તેને પૂરું કરવાની આ વાત છે. રસોઈમાં મીઠું કે મરચું ઓછું હોય તો રસોઈ ફેંકી દો કે મીઠું – મરચું ઉમેરીને વાપરો ? ચામાં કે શરબતમાં સાકર ઓછી હોય તો ઉપરથી નાંખો ને કે ફેંકી દો ? અને અમે જે ક્રિયામાં ભાવ ભેળવવાની વાત કરીએ તો કહે કે આ નિશ્ચયાની દેશના છે. આપણે એમને પૂછવું પડે કે દહીંવડામાં મીઠું - મરચું, ચટણી નાંખવી - એ નિશ્ચયનયની વાત છે કે વ્યવહારનયની ? શાસ્ત્રકારો આપણી ક્રિયાઓને શુદ્ધ બનાવવાની વાત કરે ત્યારે એને નિશ્ચયનયની વાત કહીને આપણે એની ઉપેક્ષા નથી કરવી. આપણે ધર્મ તો કરીએ છીએ, પરંતુ ધર્મ કરતી વખતે આપણને કરવાનો ભાવ છે કે તરવાનો ભાવ છે ? તમે પણ અહીં આવ્યા તો ઉપધાન કરવા માટે જ આવ્યા છો ને ? કે ઉપધાનથી કરવા માટે આવ્યા છો ? તમે જમવા જાઓ તો તે વખતે જમવાનો ભાવ હોય કે પેટ ભરવાનો અથવા સ્વાદ લેવાનો ભાવ હોય ? માત્ર કરવાનો ભાવ હોય અને ફળ પામવાનો ભાવ ન હોય એવી તો સંસારની એક પણ ક્રિયા નથી.
