________________
અશુચિની વાત વચ્ચે ન લાવે. કારણ કે આ અશુચિનું વર્ણન કરે તો બિભત્સરસ આવે અને એના કારણે શૃંગારરસમાં ભંગ પડે. સ્ત્રી પ્રત્યે રાગ પેદા કરવા માટે શૃંગારરસનું વર્ણન હોય. જ્યારે સ્ત્રી પ્રત્યે વૈરાગ્ય પેદા કરાવવા માટે સ્ત્રીની સુંદરતા નહિ વર્ણવવાની, સ્ત્રીના શરીરની અશુચિમયતાનું જ વર્ણન કરવું પડે. એ જ રીતે ધર્મ કરતી વખતે આપણી ભાવના નાશ પામવી ન જોઈએ. એ ભાવના સંસારથી છૂટીને મોક્ષે જવાની અને મોક્ષના ઉપાયો જાણવાની હોવી જોઈએ. દાન આપતી વખતે આપણું ધનનું મમત્વ મર્યું છે કે નહિ - એ વિચારવું છે. દુનિયાના દરેક ક્ષેત્રમાં ભાવને મહત્ત્વ આપનારા ધર્મના ક્ષેત્રમાં જ કેમ ભાવની ઉપેક્ષા કરે છે ? સ્નાન કરતી વખતે માત્ર લોટાથી પાણી રેડ્યા કરો કે તેમાં શરીર સાફ કરવાનો ભાવ હોય છે ? ઈસ્ત્રી કરતી વખતે કરચલી ન પડે એ ભાવ હોય ને ? જમતી વખતે માખી ન આવી જાય એ સ્થાયીભાવ હોય ને ? તેમ ધર્મશ્રવણ કરતી વખતે ઊંઘ આવવી જ ન જોઈએ અને સ્વાદ આવવો જ જોઈએ - આ સ્થાયીભાવ હોવો જોઈએ. ધર્મનું શ્રવણ બેધ્યાનપણે કરવું : આ એક ધર્મ પ્રત્યેનો અનાદર છે. શાસ્ત્રકારો કહે છે કે ધર્મમાં અનાદર એ પ્રમાદ છે - એ પ્રમાદ સૌથી મોટું પાપ છે. તમે ધર્મ નાનો કરશો તો ચાલશે, ઓછો કરશો તો ચાલશે, પણ અનાદરપૂર્વક તો એક પણ ધર્મ નથી કરવો. ગૃહસ્થપણાનો ધર્મ હોય કે સાધુપણાનો ધર્મ હોય એ દરેક ધર્મની ક્રિયા ભવનો નાશ નથી કરતી, અસલમાં તો ભાવના જ ભવનો નાશ કરનારી છે. આવી ભવિનાશિની એવી ભાવનાની ઉપેક્ષા કરનારા ગમે તેટલી ક્રિયાઓ કરે છતાં તેમના ભવનો અંત આવતો નથી. આજે ધર્મ કરતી વખતે ભવનો અંત લાવવાની ભાવના છે કે માત્ર ધર્માનુષ્ઠાન શરૂ કર્યું છે તેથી પૂરું કરવાનો ભાવ છે ? ઉપધાન કરતી વખતે મોક્ષે જવાની કે સંસારથી છૂટવાની ભાવના છે કે હવે શરૂ
કર્યા છે તો ગમે તે ભોગે પૂરાં કરવાં છે ? આ બધી વાત ક્રિયાનો ઉચ્છેદ કરવા માટે નથી, આપણી ક્રિયાઓમાં ભાવના પ્રાણ પૂરવા માટેની આ વાત છે. જેમાંથી પ્રાણ ચાલી ગયા હોય એવું સુંદર પણ શરીર અગ્નિસંસ્કાર કરવા યોગ્ય જ ગણાય ને ? તે રીતે શાસ્ત્રકારો કહે છે કે ભાવ વગરનો ધર્મ, પ્રાણ વગરના મડદા જેવો છે. આવો ધર્મ આપણા ભવનો અંત કઈ રીતે લાવે ? ભગવાનના શાસનનાં ગુણઠાણાં પણ ક્રિયાના યોગે આગળ નથી વધતાં, ભાવના કારણે આગળ વધે છે. જેઓ સાધુપણું લઈને છઠે-સાતમે ગુણઠાણે આવેલા છે તેમને પણ શાસ્ત્રકારોએ ક્રિયા ટકાવવાનો ઉપદેશ ને આપતાં ભાવને ટકાવી રાખવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. શ્રી દશવૈકાલિકસૂત્ર તથા શ્રી આચારાંગસૂત્રમાં જણાવ્યું છે કે ‘ના સાપ નિવસ્વનો તમેa મyપતિ જ્ઞા' (જે શ્રદ્ધાથી દીક્ષા પાળવા નીકળ્યો છે, તે શ્રદ્ધાને ટકાવી રાખજે, વધારજે...) ચારિત્રધરને પણ ચારિત્ર ટકાવવાના બદલે શ્રદ્ધા ટકાવવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. ચારિત્ર ક્રિયારૂપ છે, શ્રદ્ધા ભાવરૂપ છે. સાધુના વેશમાં કે સ્થાનમાં ટકવું એ મહત્ત્વનું નથી, ગુણમાં ટકવું - એ મહત્ત્વનું છે. જ્યારે દીક્ષાર્થી દીક્ષા લેવા નીકળે તેને એટલી તો શ્રદ્ધા હોય ને કે સંસારમાં જે રીતે જીવ્યા છીએ એ રીતે સાધુપણામાં નહિ જિવાય. ત્યાં ઈચ્છા મુજબ જીવતા હતા, અહીં ઈચ્છા મુજબ નહિ જિવાય, ગુરુની અને ભગવાનની આજ્ઞા મુજબ જીવવું પડશે. ત્યાં પૂછયા વિના કામ કરતા હતા, હવે સાધુપણામાં પૂછ્યા વિના કામ નહિ કરાય. ત્યાં પ્રમાદ કરતા હતા અહીં પ્રમાદ નહિ કરાય. ત્યાં ઊંચે સાદે બોલતા હતા હવે ઊંચે સાદે નહિ બોલાય. ત્યાં વિકથા કરતા હતા, અહીં વિકથા નહિ કરાય... આ શ્રદ્ધાથી નીકળ્યા છીએ તો એને ટકાવી રાખવી છે. ગમે તેટલાં પગથિયાં ચઢ્યા હોઈએ, ટોચ પર ચડ્યા હોઈએ, પરંતુ જરાક પગ લપસે તો ઉપરથી નીચે જમીન ઉપર
