________________
જ્યારે પણ સારું કાર્ય કરવાનો વખત આવે ત્યારે ગુરને પૂછવા જાઓ કે ધર્મપત્નીને પૂછવા જાઓ ? શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે સંસારનાં કામ પણ ગુને પૂછ્યા વિના નથી કરવાનાં. આપણે ધર્મનાં કામ પણ પત્નીને પૂછીને કરીએ ને ? એ ના પાડે તો ન કરીએ ને ? જે ધર્મ કરવાની ના પાડે એને ધર્મપત્ની કહેવાય ? કે ધર્મમાં સહાય કરે તેને ધર્મપત્ની કહેવાય ? આપણી કુમતિ દૂર નથી થતી તેનું કારણ એ છે કે આપણે ગુણીજનનો સંગ કરતા નથી. પૈસા વગર ચાલે જ નહિ : આ માન્યતા કુમતિના ઘરની છે. આ સંસારથી તરવા માટે પૈસા કામ નહિ લાગે, સબુદ્ધિ જ કામ લાગે છે. સમુદ્રમાં જેને તરવું હોય તેણે વસ્ત્રો પણ ઉતારવાં પડે ને ? તો આ સંસારસમુદ્રમાં તરવા માટે તૈયાર થયેલા પરિગ્રહના ભારથી ભારે થયા હોય તો સંસાર કેવી રીતે તરી શકશે ? આપણને આ સંસારથી તરવાની સામગ્રી સારામાં સારી મળેલી હોવા છતાં તેનો સદુપયોગ કરવા ન દે તેનું નામ દુર્બુદ્ધિ. આ દુર્બુદ્ધિને દૂર કરવા માટે ગુરુજનોના સંગમાં રહેવું છે. ગુણીજન પાસે જઈએ તો આપણને છોડવાની સલાહ આપશે, ભેગું કરવાની સલાહ નહિ આપે. બે ભાઈઓ ધંધામાં પણ છૂટા પડવાના હોય તો તે વખતે ગુણીજન કહે કે આપણે જો છૂટા થવું હોય તો પહેર્યો કપડે છૂટા થવું છે. નાના ભાઈને સમજાવે : મોટા ભાઈને કહી દેવાનું કે ‘આપ મોટા છો, મને નાનાથી મોટો કર્યો, ભણાવ્યો-ગણાવ્યો, આટલા સુધી પહોંચાડયો - એ જ કૃપા છે. એ સિવાય મારે કશું નથી જોઇતું. હું જાતે હવે કમાઈ શકું એટલો યોગ્ય મને બનાવ્યો છે.' આટલું કહે તો કોઈ અરતિ ન થાય ને ? એ જ રીતે નાનો જો વધારે ભાગ લઈ જાય તો મોટાને સમજાવે : નાના ભાઈને કહેજો કે 'તો મોટો છું, ઘણાં જલસા કર્યા છે, તારી જિંદગી હવે શરૂ થાય છે - ભલે લઈ જ, કંઈ કામ હોય તો કહેજે...' આવું કહે તો કોઈ અસમાધિ ન થાય ને ? અને તમારી ધર્મપત્ની
આવા વખતે શું સલાહ આપે ? ગુરનું માનવા દે કે ન માનવા દે ? જે આપણને ભગવાનનું કે ગુરનું માનવા ન દે તેનું નામ કુમતિ.
- ત્યાર બાદ જણાવે છે કે ગુણીનો સંગ મોહને ભેદી નાંખે છે. કુમતિ અને મોહમાં ફરક છે. ન સમજાય તેનું નામ મોહ, ઊંધું સમજાય તેનું નામ કુમતિ. સંસારનું સ્વરૂપ સમજવા ન દે તેનું નામ મોહ અને સંસારને સારો મનાવે તેનું નામ કુમતિ. મોહ એટલે અજ્ઞાન. ગુરુભગવંત આપણા અજ્ઞાનને દૂર કરે છે. એકેન્દ્રિયાદિથી માંડીને અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય સુધી આપણી પાસે એકલો મોહ જ હતો. સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયઅવસ્થામાં મોહ થોડોઘણો દૂર થયો અને સંજ્ઞા મળી છતાં તે વિપરીત જ્ઞાન હોવાથી કુમતિના ઘરનું એ જ્ઞાન હોય છે. સાચું જ્ઞાન આપવા માટે સૌથી પહેલાં ઊંધી સમજણ દૂર કરવી પડે. દરિદ્ર અવસ્થામાં ધન ન હોય અને ચોરીના કારણે ખોટું ધન આવે છે. એની જેમ મોહદશામાં જ્ઞાન નથી હોતું, કુમતિમાં ખરાબ મતિ હોય છે.
સારામાં સારો ધર્મ કરનારને પણ કોઈના કહ્યામાં રહેવાનું ફાવતું નથી - આ મોટામાં મોટું દૂષણ છે. તમે કે અમે જેની સાથે રહીએ છીએ તેને જ ગુણી માનીએ છીએ, ગુણીજનની સાથે રહેવા તૈયાર થતા નથી. ભગવાનનું શાસન તો આપણને પુણ્યના ઉદયથી મળી જાય પરંતુ અનુશાસન ઝીલવાનું કામ યોપશમભાવના યોગ થાય છે. શાસન મળ્યા પછી પણ આ અનુશાસન ઝીલવાનું શક્ય બનતું નથી. તેનું કારણ આ એક જ છે કે આપણને ગુણીજનનો સંગ ગમતો નથી. એક વાર ગુણીજન એવા ગુરુભગવતનું અનુશાસન ઝીલવા માટે તૈયાર થઈ જાય તો તેને આ સંસારમાં રહેવાનો વખત ન આવે, એવાઓ આ સંસારસાગરથી જલદીથી તરી જાય છે.
ગુણીજનનો સંગ કુમતિને દૂર કરે છે અને મોહને ભેદી નાંખે છે. કુમતિ દૂર થવાથી સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિ થાય છે અને મોહ ભેદાવાના કારણે
