________________
એક જાતની સુજનતા છે. આઠ કર્મોને કાઢવા માટે આ આઠ પ્રકારની સુજનતા પ્રાપ્ત કરી લેવી છે. બીજાનાં દૂષણો ગાવાનું કામ કરીશું તો કોઇ ગુરુમહારાજ પોતાની પાસે આપણને રાખશે નિહ. ગુરુમહારાજ પોતાની પાસે નહિ રાખે તો ધર્મની પ્રાપ્તિ નહિ થાય. અનાદિકાળથી પારકાનાં દૂષણો બોલવાની અને સાંભળવાની ટેવ આપણને છે. એ ટેવને હવે કાઢી નાંખવી છે. આમાં નથી આપણને પૈસા ખરચવા પડતા કે નથી કોઇ શરીરને કષ્ટ આપવું પડતું. આવો સહેલામાં સહેલો ધર્મ પણ જો આપણે નહિ આત્મસાત્ કરીએ તો ધર્મની યોગ્યતા આપણામાં નહિ આવે.
આપણા કરતાં બીજાની પાસે વધારે છે : આવી ભાવનાના કારણે આપણે પોતાનામાં સંતોષ પામી શકતા નથી અને બીજામાં દુઃખી થઈએ છીએ. આવી અવસ્થામાં ધર્મ પામવાની લાયકાત નથી પ્રગટતી. તમને કે અમને વસ્તુની અછત કે ન્યૂનતાનું દુ:ખ નથી પણ બીજા પાસે આપણા કરતાં વધારે છે એનું દુઃખ છે માટે બીજાની સંપત્તિમાં ઈર્ષ્યા આવે છે. કોઈનો જ્ઞાનાવરણીયકર્મનો ક્ષયોપશમ વધારે હોય તો ઈર્ષ્યા ન થાય પણ લાભાંતરાયનો ક્ષયોપશમ વધારે હોય તો ઈર્ષ્યા થાય. આનું કારણ એ છે કે લાભાંતરાયના ક્ષયોપરામથી મળતી વસ્તુ જોઈએ છે. જ્યારે જ્ઞાન નથી જોઈતું માટે ઇર્ષ્યા નથી આવતી. આજે નક્કી કરવું છે કે – સુજન બનવા માટે બીજાની વસ્તુ જોવી નથી અને જોયા પછી ઇર્ષ્યા નથી કરવી. મનુષ્યગતિમાં આવ્યા પછી ધર્મ કર્યા વગર આપણે રહ્યા એમાં મુખ્ય કારણ એ છે કે બીજાને મળેલી સંપત્તિમાં ઈર્ષ્યા કરી. બીજાનું પુણ્ય જોઈને બળ્યા કરે - એ ધર્મ ન કરી શકે. પુણ્ય છોડ્યા વગર મોક્ષે નથી પહોંચાતું તો બીજાનું પુણ્ય પણ શા માટે ભોગવવાનું ? બીજાનું પુણ્ય ભોગવવાની વૃત્તિ જ્યાં સુધી પડી હશે ત્યાં સુધી ઇર્ષ્યા આવવાની જ.
૫
ઈર્ષ્યાને કાઢવી હશે તો આટલો નિયમ કરી લેવો છે કે - પારકાની વસ્તુ વાપરવી નહિ.
સ૦ તો પછી બાપાની પણ નહિ વાપરવાની ?
બાપા આપે એ વસ્તુ લેવાની, બાપા પાસે માંગવું નહિ. જ્યાં સુધી આપણે સમર્થ નહોતા બન્યા ત્યાં સુધી મા-બાપે આપણને મૂકીને ખાધું નથી ને ? પોતે ભૂખ્યા રહ્યા પણ આપણને જમાડ્યા ને ? તો નક્કી કરવું છે કે બાપા પાસે માંગવું નથી, માંગવી હોય તો માત્ર કૃપા માંગવાની. આઠમા વરસે દીક્ષા લઈએ તો બાપાનું – પારકાનું વાપરવાનો વખત ન આવે. શ્રી ઢંઢણઋષિએ પારકાની લબ્ધિથી મળેલા લાડવા ન વાપર્યા અને પરઠવ્યા તો એમાંથી કેવળજ્ઞાન મેળવ્યું ને ?
આપણને મળેલી સંપત્તિમાં સંતોષ ધારણ કરવાને બદલે છોડી દેવી છે અને બીજાની સંપત્તિમાં ઈર્ષ્યા નથી ધરવી : આ સુજનતાનું લક્ષણ આપણી પાસે નથી ને ? સુજનતા નથી – એનું દુઃખ પણ નથી ને ? સુજનતા વગેરે ગુણો પ્રાપ્ત કરવાનું મન નથી થતું. એમાં કારણ ધર્મ પ્રત્યે
અનાદર છે - એ છે. ધર્મમાં અનાદર એ એક જાતનો પ્રમાદ છે. શક્તિ હોવા છતાં ન કરવું તે અનાદર છે. ગુરુભગવંત આવે ત્યારે શક્તિ હોવા છતાં ઊભા ન થઈએ તો સમજવું કે ગુરુભગવંત પ્રત્યે અનાદર છે.
એક વાર પુણ્ય ભોગવવાનું મન બંધ થઈ જાય તો સંસાર છૂટી જાય. પુણ્ય ભોગવવાનું મન બંધ ત્યારે થાય કે જ્યારે બીજાના દુ:ખે દુઃખી થઈએ. સંસારમાં દુઃખ આપ્યા વગર જીવી શકાતું નથી માટે સંસાર છોડવો છે. આપણે પ્રામાણિકપણે કહી શકીએ ખરા કે – બીજાના દુઃખે
૫૯
