________________
નિસ્તાર નથી થતો. શું નડે છે – એ જો ચોખ્ખું જણાવીએ તો મહાપુરુષો આપણી ચિકિત્સા કરવા માટે તૈયાર છે, પરંતુ આપણે આપણી જાતને છુપાવીએ તો ક્યાંથી ઠેકાણું પડે ?
અરિહંતાદિ ચારની ભક્તિ કર્યા પછી ધર્મની શરૂઆત હિંસા વગેરે પાંચ આશ્રયોના ત્યાગથી થાય છે. આજે આપણે ધર્મની શરૂઆત ક્યાંથી ગણીએ ? દેરાસર જવા માંડે, ઉપાશ્રય જાય, સામાયિક કરે, રાત્રિભોજનનો ત્યાગ કરે ત્યાંથી ને ? પણ કોઈને દુઃખ નથી આપવું – આને આપણે ધર્મની શરૂઆત ન માનીએ ને ? શાસ્ત્રકારો કહે છે કે હિંસા ન કરવી અર્થાત્ કોઇને દુઃખ ન આપવું, જૂઠું ન બોલવું, ચોરી ન કરવી. અહીંથી ધર્મની શરૂઆત થાય છે. તેમાંથી આપણે બે આશ્રવની વાત જોઈ આવ્યા. કોઈને દુઃખ ન આપવું – એ અઘરું લાગે પરંતુ જાની વાત આવે ત્યારે તેનો ત્યાગ વધુ અઘરો લાગે એવું છે. આપણને દુઃખ સહન થતું નથી, આગળ વધીને સહન કરવું નથી માટે મોટે ભાગે આપણે જાઠું બોલતા હોઇએ છીએ. કોઇને દુઃખ ન આપવું એ હજુ સહેલું છે પણ દુ:ખ સહન કરી લેવાનું કામ કપરું છે. આજે આપણને કોઈ કામ ભળાવે તે વખતે કામ કરવું ન હોય છતાં ‘ફાવશે નહિ, સમય નથી, અનુકૂળતા નથી' આવું બોલીએ - એ જાદું જ છે ને ? આવું તો જાઠ ઘણું બોલાતું હોય છે. આપણે દુઃખનો ડર રાખીશું તો ધર્મ કોઈ રીતે કરી નહિ શકીએ. ધર્મ પાપના ડરથી કરવાનો છે. દુઃખ દૂર કરવા માટે ધર્મ કરવાનું ભગવાને ફરમાવ્યું જ નથી. અમારાં સાધુ-સાધ્વી પણ મજેથી સમજાવે કે ‘ધર્મ કરો દુઃખ દૂર થઈ જશે.' આપણે પૂછવું પડે કે જે ભગવાને પાપનો સર્વથા ત્યાગ કર્યો અને પરીષહ-ઉપસર્ગો પ્રતિકાર કર્યા વિના સહન કર્યા, એ ભગવાન આપણને દુઃખ દૂર કરવા માટે ધર્મ કરવાનું ફરમાવે એ શક્ય જ નથી. દુઃખનો પ્રતિકાર કરવાની વૃત્તિના
xx
કારણે જાઠું બોલવાનું બને છે. જો આપણે આપણો ગુનો જોતા થઈએ તો દુઃખનો પ્રતિકાર કરવાનું મન નહિ થાય. મોઢે તાળું મારીએ તો અસત્યના પાપથી બચી શકાય. શ્રી આનંદઘનજી મહારાજે પણ કહ્યું છે કે ‘પાપ નહિ કોઈ ઉત્સૂત્રભાષણ જન્યું...' તેથી અસત્યનું પાપ સૌથી ભયંકર છે. ઈચ્છામિ ઠામિ સૂત્રમાં પણ અતિચારની શરૂઆત સ્તુત્તો થી કરી છે. (૭) ચોરીનો ત્યાગ :
ત્રીજો આશ્રવ ચોરી છે. ચોરી ચાર પ્રકારની છે : સ્વામી અદત્ત, જીવ અદત્ત, તીર્થંકર અદત્ત, ગુરુ અદત્ત. જે વસ્તુ જેની માલિકીની હોય તેને પૂછ્યા વિના લેવી તેનું નામ સ્વામી અદત્ત. કોઇને પણ દુ:ખ પહોંચાડવું કે મારવું એ જીવ અદત્ત છે. કારણ કે કોઈ જીવે આપણને મારવાની કે દુ:ખ આપવાની રજા નથી આપી. ભગવાનની આજ્ઞા ન માનવી તે તીર્થંકર અદત્ત અને ગુરુને પૂછ્યા વિના કોઈ પણ વસ્તુ લેવી, કોઈ પણ કામ કરવું ગુરુ અદત્ત. આપણે સાધુ થયું છે ને ? તો આ ચારે ય અદત્તને ટાળવાનો અભ્યાસ આજથી શરૂ કરવો છે. પરઠવતી વખતે ‘અણુજાણહ જસ્સુગ્ગહો’ બોલવાનું એટલા માટે જ છે. જગ્યા જેની હોય તેને પૂછ્યા વિના પરઠવાય નહિ. આ તો કહે કે બોલવાનું ભૂલી ગયા. આપણે કહેવું પડે કે ભૂલી નથી ગયા, સંકલ્પ જ કાચો છે. એક વાર દુઃખ વેઠવાનું નક્કી કરીએ તો ચોરીના પાપથી બચાશે.
સ૦ તીર્થંકર અદત્તમાં શું આવે ?
ભગવાનની આજ્ઞામાં છૂટછાટ લેવા આવો એટલે આ અદત્ત લાગવાનું. આ તો ઉપધાનમાં પણ દવાની છૂટ લેવા આવે. આપણે કહેવું પડે કે દવા
૪૫
