Sindur Prakar Stava Vachna

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious

Page 17

ગુણવાન હોવા છતાં તેના દોષો આગળ કરવાની વૃત્તિ માત્સર્યના ઘરની છે. કોઈ તપસ્વી હોય તો તેના પારણામાં ખોડ કાઢવી, દાનેશ્વરીના ધંધામાં ખોડ કાઢવી, જ્ઞાનીના વર્તનમાં ખોડ કાઢવી : આ બધો માત્સર્યનો પ્રભાવ છે. આપણા કરતાં હીનગુણવાળા પ્રત્યે જે દ્વેષભાવ આવે તે પણ માત્સર્ય જ છે. માત્સર્ય એ એક પ્રકારનું ક્રિયાનું અજીર્ણ છે. આપણે સારામાં સારી ક્રિયા કરીએ અને જેઓ ક્રિયા ન કરતા હોય, જેમતેમ કરતા હોય, સમય બગાડતા હોય તેવાની વાતો લોકો આગળ કરવી – એ એક પ્રકારનું માર્ય છે. આપણા ભગવાને ચારિત્ર ઊંચામાં ઊંચું પાળ્યું, પણ નીચામાં નીચા માણસો પણ આ સંસારથી તરી શકે એવો માર્ગ બતાવ્યો, કોઈના માટે એવો વિચાર નથી કર્યો કે હું આટલું ચારિત્ર પાળી શકું તો બીજા કેમ ન પાળી શકે ?!' શ્રી ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષચારિત્રમાં જણાવ્યું છે કે મનને તપસ: ક્રોધો જ્ઞાનીનીfમતિઃ | પતH: ક્રિયાની નિસ્વી ગ્રીન નિર્વતો 'મવ || તપનું અજીર્ણ ક્રોધ છે, જ્ઞાનનું અજીર્ણ અહંકાર છે, ક્રિયાનું અજીર્ણ પારકી પંચાત છે : આ ત્રણેને જીતવાથી જ મોક્ષમાં જવાય છે. બીજાને ઉતારી પાડવાની બુદ્ધિથી જે કાંઈ બોલીએ – એ એક પ્રકારનું માત્સર્ય છે. આવા માત્સર્યને ભેદવાનું કામ જિનમત કરે છે, ભગવાનના આગમ ભણવાથી આપણા કરતાં હીનગુણવાળા ઉપર જે દ્વેષભાવ હોય છે તે દૂર થાય છે.
હોય તોય ગર્વ થાય. આપણે કહેવું પડે કે – ‘મહાપુરુષોએ તો સ્તવનસઝાય રચ્યાં છે, આપણે માત્ર કંઠસ્થ કર્યું એમાં આટલું અભિમાન શા માટે ?” માત્સર્ય ભેદવું હોય તો નિયમ કરવો છે કે કોઈ પૂછે નહિ ત્યાં સુધી બોલવું નહિ અને કોઈની ભૂલ સામેથી ન બતાવવી. યોગ્ય જીવને બતાવતી વખતે પણ એને ઉતારી પાડવાની બુદ્ધિ ન હોવી જોઈએ.
ભગવાનનું આગમ કુનયનો ઉચ્છેદ કરનારું છે. આજે ઘણા લોકો એવું કહે છે કે આપણે કોઈનું ખંડન નહિ કરવાનું, કોઈને ખોટા નહિ કહેવાના, માત્ર આપણે સાચા છીએ એટલું જ કહેવાનું... આ વ્યાજબી નથી. ખરાબનું ખંડન કર્યા વિના સારાનું મંડન નહિ થાય. દરજી કપડાં સીવે તો કાપ્યા વગર આખો તાકો ન સીવે ને ? કાપ્યા વગર સિવાય નહિ. તેમ કુનયના ઉચ્છેદ વિના સુનયનું સ્થાપન થતું નથી. મોક્ષ મળે તો જિનશાસનમાં જ મળે. ઇતર શાસનમાં મોક્ષ ન જ મળે - આટલી શ્રદ્ધા જોઈએ. જૈનધર્મ કરનારામાં પણ જેઓ જિનાગમને સમર્પિત હોય તેમને જ મોક્ષ મળે, ચારે ફિકામાં મોક્ષ ન હોય.
સામાન્યથી જેનો પ્રભાવ આપણી ઉપર પડે તેનું આપણે માનતા હોઈએ છીએ. આ સંસારના સુખો પુણ્યના ઉદયથી મળે છે. આ
ઔદયિકભાવનો પ્રભાવ આપણી ઉપર એટલો બધો પડેલો છે કે આપણે ભક્તિ પણ આ ઔદયિકભાવમાં અનુકૂળતા આપનારાં પાત્રોની કરીએ છીએ. ક્ષયોપશમભાવનો કે ક્ષાયિક ભાવનો પ્રભાવ આપણા આત્મા ઉપર પડે તો તે પાત્રોની ભક્તિમાં આનંદ આવે. યોપશમભાવ કે ક્ષાયિકભાવનો પ્રભાવ જો આપણી ઉપર પડે તો આ સંસારનું સુખ છૂટી ગયા વિના ન રહે. ઔદયિક ભાવનાં પાત્રો આપણી ઉપર પ્રભાવ પાડે છે તેથી આપણે એમાં અંજાઈ જઈએ છીએ. જ્યારે ક્ષયોપશમભાવ કે ક્ષાયિકભાવનાં પાત્રો આપણી
સ0 અહંકાર જીતવા શું કરવું ?
આપણા કરતાં ચઢિયાતા લોકોને નજર સામે રાખવા. આપણને ધનનો ગર્વ આવતો હોય તો આપણા કરતાં શ્રીમંતોને જવા. તમે નીચે જુઓ છો તેથી અહંકાર આવે છે. જ્ઞાનનો અહંકાર આવે તો આપણા કરતાં શ્રુતજ્ઞાની હોય તેમને યાદ કરવા. આ તો ત્રીસ-ચાળીસ સ્તવન સજઝાય આવડતાં