________________
दीधितिः२१
AROOODOODOODOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOD0000000000000OOOOOOOOODDDDOOD
जागदीशी -घटाभावप्रतियोगितायां धूमत्वावच्छिन्नत्व-संयोगसम्बन्धावच्छिन्नत्वोभयाभावसत्त्वेन धूमादेः संयोगेन वह्नयादिव्यापकत्वापत्तिवारणाय
-सामान्येति । तथा च, -धूमनिष्ठतादृशप्रतियोगितायामेव तदुभयसत्त्वाददोषः ।
Emmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmy
चन्द्रशेखरीया : अत्र लक्षणे यदि सामान्यपदं नोपादीयते । तदा धूमवान् वहनेरित्यत्र प्रतियोगितावच्छेदकसंयोगेन घटीयप्रतियोगितावच्छेदकावच्छिनघटसंबंधि भूतलादिभिन्नमेव अयोगोलकं भवति, अयोगोलके संयोगेन घटस्यासत्वात् । तथा च घटीयप्रतियोगिता गृह्यते । तस्याञ्च धूमत्वावच्छिन्नत्वाभावात् उभयाभावो वर्तते । अतो लक्षणघटनात् अतिव्याप्तिर्भवेत् । तद्वारणाय-सामान्यपदोपादानं कृतं । तथा च यथा घटीयप्रतियोगिता लक्षणघटका, तथैव प्रतियोगितावच्छेदकसंयोगेन धूमनिष्ठप्रतियोगितावच्छेदकधूमत्वअवच्छिन्नधूमसंबंधि-पर्वतादिभिन्नमेवायोगोलकम् । अतो धूमीयप्रतियोगिताऽपि प्रतियोगितासामान्यान्तर्गता। तस्याञ्च धूमत्वावच्छिन्नत्वसंयोगावच्छिन्नत्वोभयसत्वात् न प्रतियोगितासामान्ये तादृशोभयाभावो वर्तते । तथा च नातिव्याप्तिः इति सार्थकं सामान्यपदम् ।
ચન્દ્રશેખરીયા :અહીં પ્રતિયોગિતાસામાન્ય... એમ સામાન્યપદ મુકેલ છે. એમાં અયોગોલકમાં રહેલ એ ઘટાભાવની પ્રતિયોગિતામાં ધૂમવાવચ્છિન્નત્વનો અભાવ હોવાથી સંયોગાવચ્છિન્નત્વ હોવા છતાં ઉભયાભાવ મળી જાય અને તેથી સંયોગથી ધૂમ એ વહિનવ્યાપક બનવાની આપત્તિ આવે. “સામાન્યપદ મુકવાથી આ આપત્તિ ન આવે, કેમકે સંયોગથી ધૂમાભાવ અયોગોલકમાં છે અને પ્રતિયોગિતાવચ્છેદક સંયોગથી ધૂમનો સંબંધી પર્વતાદિ બને. તભિન્ન તરીકે અયોગોલક બને. તેમાં આ ધૂમાભાવ છે. આમ આ ધૂમાભાવની પ્રતિયોગિતા પણ પ્રતિયોગિતાસામાન્યની અંદર આવી ગઈ અને તે પ્રતિયોગિતામાં તો ધૂમત્વાવચ્છિન્નત્વસંયોગાવચ્છિન્નત્વોભય હોવાથી પ્રતિયોગિતાસામાન્યમાં ઉભયાભાવ નથી મળતો. એટલે અતિવ્યાપ્તિ ન આવે.
પ્રશ્નઃ સાધ્યતાવચ્છેદક તો ધર્મ અને સંબંધ બે ય બનવાના જ છે. તો પછી “સાધ્યતાવચ્છેદકસંબંધાવચ્છિન્નત્વ છે +સાધ્યતા વચ્છેદકધમવચ્છિશત્વો ભયાભાવ” એ હું લખવાની શી જરૂર ? એમ જ કહો કે સાધ્યતાવચ્છેદકાવચ્છિન્નત્વાભાવ મળવો જોઈએ. અહીં સાધ્યતાવચ્છેદકો જેટલા હોય, તદવચ્છિન્નત્વાભાવનો નિવેશ કરવાથી જ કોઈ વાંધો ન આવે. “વનિમાનું ધૂમાત્માં સાધ્યતાવચ્છેદક વહિનત્વ + સંયોગ બે છે. અને લક્ષણઘટક તરીકે સમવાયથી વન્યભાવ મળે તો પણ તેની પ્રતિયોગિતામાં સંયોગાવચ્છિન્નત્વ ન હોવાથી ૬ થાવત્સાધ્યતાવચ્છેદકોવચ્છિન્નત્વનો અભાવ મળી જ જાય. એટલે અવ્યાપ્તિ આવવાનો પ્રશ્ન જ નથી.
000000000000000000000000000000000000000000000000000
00
0
0000000000
जागदीशी -यत्सम्बन्धेति । -समवायिनः संयोगेन साध्यतायां घटत्वादिहेतावव्याप्तिः, साधनवनिष्ठस्य समवायेन संयोगिसामान्याभावस्य प्रतियोगितायां-संयोगसमवायोभयावच्छेद्यतासत्त्वादतो 'धर्म-सम्बन्ध'-योस्पादानं,
0
A00000
Ooooooooooo
0
સિદ્ધાંત લક્ષણ ઉપર ચન્દ્રશેખરીયા નામની ટીકા ૦ ૧૬૯ SCOORDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDODOGODDDDDDDDDDDDDDOGHODDDDDDDDOOT
40000000
8
