________________
ભૂમિકાઓ તપાસવી જોઇએ.
અજિતસેન પોતે રાજા છે, પોતાનું રાજ્ય છે, પોતાના ભાઇનું મૃત્યુ થયું તે સમયે વ્યવહારિક-નૈતિક ફરજ છે કે નાના ભત્રીજાને સાચવી લેવો, તેયાર કરવો, રક્ષણ કરવું. પરંતુ અજિતસેન કાકાએ સેના ભેદ કરી રાજ્ય પડાવી લીધું. શ્રીપાલને મારી નાખવા સૈનિકો દોડાવ્યા છે. છેલ્લે શ્રીપાલ સક્ષમ બનતાં મીઠા શબ્દોમાં રાજ્ય માંગણી કરી ત્યારે પણ રાજ્ય પાછું આપતા નથી. પુનઃ જાનથી મારી નાખવા તૈયાર થઈ જાય છે.
બન્ને દુર્જન છે. બેમાંથી વધારે દુર્જન કોણ? ધવલ કરતાં અજિતસેન વધારે દુર્જન ગણાય. કેમ કે પોતાની ફરજ ચૂકીને મારવા તૈયાર થયો છે. રક્ષક જ ભક્ષક બને તેવી સ્થિતિ ઉભી કરી છે, નૈતિક ફરજ ચૂક્યો છે. ધવલને તો ઇર્ષા થાય તેવા નિમિત્તા સામે હતા, ધવલે ઈર્ષા કરી પરંતુ શ્રીપાલનું કાંઈ જ લઈ શક્યો નથી. શ્રીપાલના જીવનમાં દુઃખનું મૂળભૂત કારણ અજિતસેન છે. ધવલ જયારે જયારે દુઃખ આપવા જાય છે ત્યાં શ્રીપાલને સુખ સંપત્તિ અને કન્યાઓ મળે છે, શ્રીપાલને આંચ આવતી નથી ધવલના અપાતા દુ:ખ સમયે શ્રીપાલ ધર્મનું શરણું લે છે, જેથી બધે બચી જાય છે. અજિતસેને અને રાજ્ય પડાવી લીધું ત્યારે ધર્મનું શરણું ન હતું. અજિતસેન કાકાએ નાની ઉંમરમાં રાજ્ય પડાવી લીધું છે છતાં સંતોષ નથી પાછું આપવું નથી. પોતાનો સગો ભત્રીજો હોવા છતાં પુનઃ જાનથી મારી નાખવા તૈયાર થાય છે, પોતે જ યુદ્ધ કરવા જાય છે.
ધવલ અને અજિતસેનમાંથી વધારે દુર્જન અજિતસેન છે હવે વિચારો.
જન્મથી ગુણીયલ હોય, દુશ્મનનું ભલું કરવાની ભાવના હોય, લઉં લઉંની તમન્નાઓ ન હોય તો સમજવું શ્રીપાલની ફ્રેમમાં આપણે ફીટ થઈ શકીએ. પરંતુ તે શક્ય નથી. તો હવે શું બનવું છે ધવલ કે અજિતસેન?
અજિતસેન વધારે ખૂંખાર છે, વ્યવહાર ચૂક્યો છે. સગા ભત્રીજાનું રાજ્ય પડાવી લીધું છે, છતાં એક સુંદર મજાનો સંદેશ-ઉપદેશ અજિતસેનનું પાત્ર આપણને આપે છે. “ભલે તમારો ભૂતકાળ ગમે તેવો ખરાબ હોય! જાગી જાવ તો બચી જશો, તરી જશો. જીવો છો ત્યાં સુધી સુધરવાની તક છે.”
ఉండలు ముడుపులు.
