________________
સાગર છે.
મયણાની સામે ભયંકર દુર્ગંધ મારતો કોઢીયો વર તરીકે આવીને ઉભો છે, પરંતુ પિતા નક્કી કરે છે તો મયણા હસતે મોંએ સ્વીકારી લે છે, કોઇ ખિન્નતા નહીં, કોઇ ઉદાસીનતા નહીં, માત્ર પ્રસન્નતા! પિતા જાહેરમાં મર્યાદા ચૂક્યા છે. દીકરીઓના અભ્યાસની રાજસભામાં પરીક્ષા બાદ જાહેરમાં તેજ સભામાં વરની પૃચ્છા કરે છે. સુરસુંદરી તો ઇશારો કરી પોતાની પસંદગી જણાવી દે છે અને લગ્ન નક્કી પણ થઇ જાય છે. પરંતુ મર્યાદાશીલ મદનાને પૂછતાં લજ્જા અને વિવેકથી અધોમુખી બની મૌન રાખે છે તો પુનઃ પિતાનો તે જ પ્રશ્ન આવતાં ભાન ભૂલેલા પિતાને જવાબ નથી આપતી, મયણા સમજે છે કે આર્ય સંસ્કૃતિમાં વરની પસંદગી માતા પિતા કરે. તેઓ જે પસંદ કરે તે દીકરીને આજીવન માન્ય જ હોય અને તે બાબતે માતાપિતા તો નિમિત્ત માત્ર છે. બાકી તો પોતપોતાના કર્મ પ્રમાણે પરિસ્થિતિઓ સર્જાતી હોય છે. છતાં પિતાજી જાહેરમાં પૂછી રહ્યા છે તે માર્ગ ભૂલ્યા છે, મર્યાદા ચૂક્યા છે આથી મયણા તે સંબંધી કાંઇ જવાબ નથી આપતી, મર્યાદા નથી મૂકતી. પરંતુ જિનશાસનનો કર્મવાદ પિતાજી સમક્ષ સ્થાપન કરી પિતાના ભાનને ઠેકાણે લાવવા પ્રયત્ન કરે છે. આ ચર્ચામાં ગુસ્સાથી ધમધમતા પિતા મયણાની સામે કોઢીયાની સાથે લગ્નનો પ્રસ્તાવ મૂકે છે... મયણા તો કોઢીયાને પણ હસતે મોંએ સ્વીકારી લે છે.
અહીં વિચારવાનું છે કે... મયણા કેટલી મર્યાદાશીલ છે? મયણાને શાસ્ત્ર અભ્યાસ હોવા છતાં વૈરાગ્ય થયો નથી. આવી વિકટ સ્થિતિ આવવા છતાં પણ વૈરાગ્ય થતો નથી... દીક્ષાની ભાવના થતી નથી તો... આર્યમર્યાદા પણ તોડવી નથી. પોતે જે કર્મવાદની સ્થાપના કરી છે તેને જ આગળ કરીને પિતાજીને કહી શકતી હતી કે ‘‘પિતાજી! આ તો તમારો લાવેલો વર છે... મારા કર્મમાં જે હશે તેને હું પસંદ કરી લઇશ!'' આ પ્રમાણે કહી પોતાના અંધકારમય જીવનમાંથી તત્કાળ છૂટી શકતી હતી; પરંતુ વિવેકી કહેવાય કોને? મર્યાદાશીલ કહેવાય કોને? ભરસભામાં જડબેસલાક કર્મનો સિદ્ધાંત સ્થાપનારી મયણા કોઇ તર્કદલીલ વગર, કોઇપણ હીચકીચાટવગર, ક્ષણમાત્રનો વિલંબ કર્યા વગર, કોઢીયાને સ્વીકારી લે છે..! કોણ સમજી શકશે આ મયણાની મર્યાદા-પરાકાષ્ઠાને?
augue
52
