________________
૪) પરાકાષ્ઠા; ઉપકાર અને અપકારની...
શ્રીપાલ કથામાં બે પાત્રો. (૧) શ્રીપાલ અને (૨) ધવલ.
તે બન્નેનો વિચાર કરીએ તો બન્નેનો સહવાસ ૧ વર્ષ પણ રહ્યો નથી. આટલા ટૂંકા ગાળામાં બન્નેની પ્રવૃત્તિ અને મનોદશાના આધારે વિચારીએ તો શ્રીપાલ ઉપકારની પરાકાષ્ઠા છે અને ધવલ એ અપકારની પરકાષ્ઠા છે. ધવલ; શ્રીપાલ ઉપર સતત અપકાર કરતો જાય છે. જાનથી મારી નાખવા માટે પણ ત્રણ ચાર વાર પ્રયત્નો કર્યા છે; છતાં શ્રીપાલને તે ધવલ પ્રત્યે કોઈ નફરત નથી, તિરસ્કાર નથી, ભય પણ નથી. પોતાનો દ્વેષી મૃત્યુના મુખમાં પહોંચી જાય છે.. તો યમરાજના દરબારથી પણ શ્રીપાલ પાછા લાવ્યા છે. અપકારીને ઉપકારી પિતાતુલ્ય ગણે છે. અપકાર અને ઉપકારની ગાડી સ્વયંભૂ ચાલ્યા કરે છે. બન્ને પોત પોતાની વૃત્તિમાં મસ્ત છે. કોઈ પોતાની મનોવૃત્તિને છોડવા તૈયાર નથી. ધવલ દ્વારા થતી હેરાનગતિ શ્રીપાલને ક્યારેય હેરાનગતિ લાગતી નથી. તો શ્રીપાલ દ્વારા થતા ઉપકાર ધવલને ક્યારેય ઉપકાર રૂપ લાગ્યા નથી. જહાજમાં મિત્રો સામે ધવલ વાત મૂકે છે. શ્રીપાલને મારવાની, ત્યારે મિત્રો ધવલને સમજાવે છે કે તારી ઉપર કેટલો ઉપકાર કર્યો છે. જહાજો છોડાવ્યા, દસ ગણું ભાડું આપ્યું, મહાકાલ રાજાથી મુક્તિ અપાવી, બધું જ ચાલ્યું ગયું તે પાછું લાવી આપ્યું. આવા વ્યક્તિને તો ઉપકારી મનાય, તેની પૂજા કરાય, તેને માટે આવો વિચાર કરાય જ કેમ? મિત્રો દ્વારા ઘણું સમજાવવા છતાંય ધવલની દુર્જનતા, અપકાર વૃત્તિ, પડાવી લેવાના ભાવો, શાંત પડતા નથી. કેવી કર્મની
ఉరుములు ముడుచుకుడు సుడు'
