________________
ચેતન દ્રવ્યમાં બે પ્રકાર છે. જીવાત્મા અને પરમાત્મા. જ્યારે ગુણ - પર્યાયને ગૌણ રાખીને દ્રવ્યની વિચારણા કરીએ ત્યારે દ્રવ્યની ધ્રુવસત્તા તો બને (જીવાત્મા અને પરમાત્મા)ની સમાન જ ઓળખાય છે, અર્થાત્ કેવળ દ્રવ્યની (શુદ્ધ) વિચારણામાં જીવાત્મા કે પરમાત્માનો ભેદ પડી શક્તો નથી. ભેદ પાડનાર અશુદ્ધ ગુણ-પર્યાય છે. અર્થાત્ જીવાત્માને શુદ્ધ ગુણ - પર્યાય અપ્રગટ છે, પરમાત્માને પ્રગટ છે.
સિદ્ધ પરમાત્માને શુદ્ધ ગુણ - પર્યાય પ્રગટ છે અરિહંત પરમાત્માને શુદ્ધ ગુણ - પર્યાય પ્રગટ છે સાથે ચાર અઘાતી કર્મનો ઉદય વર્તતો હોવાથી તથા તીર્થંકર નામકર્મના વિપાકને ભોગવતા હોવાથી શુભ ઔદયિક પર્યાય યુક્ત છે.
આ પ્રમાણે ગુણ - પર્યાય સાથે અરિહંત તથા સિદ્ધ પરમાત્માનું આત્મ દ્રવ્ય ચિંતવીયે તે પણ દ્રવ્યની અવાન્તરસત્તા છે. . - શુક્લધ્યાનના પહેલા પાયામાં ગુણ - પર્યાય યુક્ત દ્રવ્યની વિચારણામાંથી પ્રગટેલું ધ્યાન હોય છે. અને બીજા પાયામાં ગુણ - પર્યાયની ગૌણતા રાખીને કેવળ શુદ્ધઆત્મદ્રવ્યનું ધ્યાન હોય છે.
શકસ્તવમાં પરમાત્માના વિશેષણોથી સ્તવના કરવામાં આવી છે. તેમાં આ બંને પાયાના ધ્યાનના આલંબનરૂપ પરમાત્માની સ્તવના છે. - કેટલાક વિશેષણો કેવળ શુદ્ધઆત્મદ્રવ્યના છે. જેમાં તેમના ગુણ - પર્યાયને ગૌણ રાખવામાં આવેલાં છે.
શકસ્તવ
