________________
પ્રૌવ્ય. આત્મદ્રવ્યની સત્તા આ તેના ત્રણ સ્વરૂપથી છે. તેમાં પરતત્ત્વ પ્રૌવ્ય સ્વરૂપને ધારણ કરે છે. માટે તે ધ્રુવ છે. તેથી તે અવિચલિત કહેવાય છે. અથવા તે દ્રવ્ય જે ધ્રુવસત્તા છે તે પરતત્ત્વ છે.
મનાય - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? અજ છે. એટલે તે ઉત્પત્તિ વિનાનું છે. તે ઉત્પન્ન થતું નથી પરંતુ અનાદિકાળથી તે ચૈતન્ય સ્વરૂપ પરતત્ત્વનું અસ્તિત્વ છે. માત્મ-સત્પાદુ વ્યય ધ્રૌવ્ય યુક્ત સત્ ત્રણ સ્વરૂપે આત્મ સત્તા છે. પરંતુ જેમ ઉપર ઉત્પાદ, વ્યય રહિત કેવળ ધ્રુવસત્તા પરતત્ત્વની છે તેમ અજ હોવાથી તે ઉત્પાદ રહિત છે. અર્થાત્ તેનો જન્મ થતો નથી. તે તો અનાદિકાળથી જે સ્વરૂપે છે તે સ્વરૂપે જ સ્થિત છે. તેથી તેની ઉત્પત્તિ ક્યારે થઈ ? તે મળતું નથી માટે પરતત્ત્વ અજ છે. * .
મનેયાય- વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? અજેય છે. કોઈથી ન જીતી શકાય તેવું છે. શું તે બળથી અજેય છે? ના બળથી અજેય હોય તેની અહીં કોઈ કિંમત નથી કિન્તુ તે સત્તાથી અજેય છે. કોઈ વસ્તુ (જે પર્યાયને ધારણ કરે છે તે) એવી નથી કે આ પરતત્ત્વને જીતી શકે ! તે સત્તાથી સદા વિદ્યમાન હોવાથી નાશવંત એવી વસ્તુ - જે પર્યાયો છે તે તેને જીતી શકતી નથી. માટે દરેક વસ્તુ ઉત્પાદ, વ્યયને ધારણ કરનાર હોવાથી જેની ધ્રુવસત્તા છે. એવા આ પરતત્ત્વને જીતી શકતી નથી માટે તે પરતત્ત્વ અજેય છે.
અRIN - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? અજર છે. તે કદી જરાને ધારણ કરતું નથી કેમકે તે પોતાના સ્વરૂપમાં જ સ્થિત હોવાથી એક જ સ્વરૂપને ધારણ કરે છે પરંતુ સ્વરૂપ બદલાતું નથી. બાળ, યુવાન અને વૃદ્ધાવસ્થા એ અશુદ્ધ પર્યાયમાં રહેલા આત્મામાં ઘટે છે. પરતત્ત્વમાં તો એક જ સ્થિતિમાં સ્થિર છે માટે જે સ્વરૂપે છે તે સ્વરૂપે છે તે વૃદ્ધ થતું નથી માટે પરતત્ત્વ અજર છે.
શકસ્તવ
