________________
અરિહંત પરમાત્મા કેવા છે? પાત્ર છે. તેમની કરુણાનું પાત્ર સમગ્ર જગતના જીવો છે પરંતુ તેમનું હૃદય આખા જગતનું પાત્ર હોવાથી તેમણે પોતાની વિશાળતાથી જગતના જીવોને સ્થાન આપવા માટે પાત્રનું સ્વરૂપ ધારણ કરેલું છે માટે પાત્ર છે.
તીર્થ - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? તીર્થ છે. તારે તે તીર્થ છે. સમુદ્રને પાર ઉતારવા માટે આરો હોય છે ત્યાંથી ઉતરે તો જ તેમાં ઉતરી શકાય. તે આરાને તીર્થ કહેવાય છે.
પરતત્ત્વ સંસાર સમુદ્રને ઉતરવા માટે તીર્થ સ્વરૂપ છે. કેમકે પર્યાયોરૂપી ઊંડો અગાધ સમુદ્ર છે તે તરવા માટે દુરસ્ત છે. તેને આ પરતત્ત્વરૂપી આરાથી જ પર્યાયોને પેલે પાર જઈને તરી શકાય છે. પર્યાયો ક્ષણે ક્ષણે પલટાતી અનંતાનંત છે, તેની ગણતા કરીને નિજમાં સ્થિતિ કરતું પરતત્ત્વ તેને પાર ઉતરવા માટે તીર્થ સ્વરૂપ હોવાથી તીર્થ છે.
અરિહંત પરમાત્મા કેવા છે ? તીર્થ સ્વરૂપ છે કેમકે સંસાર સાગરમાંથી પાર ઉતરવા માટે જીવોને માટે તે આરારૂપ-તીર્થરૂપ બન્યા, મોક્ષનો રસ્તો બન્યા. પરમાત્મા તીર્થસ્વરૂપ બની આલંબન આપે છે. અર્થાત્ પોતે જે રીતે મોક્ષ માર્ગે ગયા તે માર્ગ બતાવ્યો. જીવો તે માર્ગે ચાલે છે. તે રીતે પરમાત્મા તીર્થ સ્વરૂપ છે.
પાવનાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? પાવન છે એટલે કે જીવોને પવિત્ર કરનારું છે કારણ કે જીવો તેના સ્મરણથી પવિત્ર થાય છે. તેના ધ્યાનથી તે સ્વરૂપ બને છે એમ અનેક રીતે તે આલંબન આપીને જીવોને પવિત્ર કરે છે માટે તે પાવન છે.
પાવન એટલે પવિત્ર કરવું અને પવિત્ર એટલે પવિત્ર હોવું. નિશ્ચયથી પરતત્ત્વ કાંઈ કરતું નથી કિનું જીવો તેના સ્મરણ, વંદન,
૧૧૪
શકાવ
