________________
પંચ પરમેષ્ઠિ છે તેના સારભૂત એવો શુદ્ધાત્મા તે સારનો પણ સાર હોવાથી તે અરહસ્યરહસ્ય - અરહસ્યનું પણ રહસ્ય છે.
જગતમાં પંચ પરમેષ્ઠિ સમગ્ર જીવરાશિમાં સારભૂત છે. હવે તેના પણ સારભૂત કોઈ વસ્તુ જગતમાં નહિ હોવાથી પંચપરમેષ્ઠિ અરહસ્ય છે. નાસ્તિ રહસ્ય જેનું તે અરહસ્ય. આ પંચ પરમેષ્ઠિ પર્યાયરૂપ છે તેનું પણ રહસ્ય શુદ્ધાત્મદ્રવ્ય છે માટે પરતત્ત્વ અરહસ્યરહસ્ય છે.
અસ્પૃદસ્પૃહvયાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? અસ્પૃહસ્પૃહણીય છે. જે સ્પૃહા રહિત છે. જેનામાં સ્પૃહા નથી રહી તેને સ્પૃહા કરવા યોગ્ય છે. જેને મોક્ષની પણ સ્પૃહા રહી નથી તેવા અસ્પૃહ યોગી આત્માઓને સ્પૃહા યોગ્ય છે અર્થાત્ આ પરતત્ત્વ જે સ્પૃહા રહિત હોય તેને જ તેની ઝંખના થાય છે તે જ ઝંખી શકે છે. સ્પૃહા સ્લેમ શક્ય તે સ્પૃહણીય માટે અસ્પૃહસ્પૃહણીય. અર્થાત્ જે સ્પૃહા રહિત છે તેને જ આ પરતત્ત્વ સ્પૃહા કરવા યોગ્ય (બને) છે. માટે અસ્પૃહ-સ્પૃહણીય છે અથવા તે પરતત્ત્વ સ્પૃહા રહિત છે તેની આપણે સ્પૃહા કરવા યોગ્ય છે.
મત્સ્ય-વિન્તનીયાય - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે ? અચિત્ત્વચિન્હનીય છે. જે ચિત્ત્વન રહિત છે તેને આ પરતત્ત્વ ચિત્ત્વન કરવા યોગ્ય છે એટલે કે જેને વિકલ્પો શાંત થયા છે તેને જ ચિત્ત્વન કરવું શક્ય બને છે. અર્થાત્ આ પરતત્ત્વ અચિન્ય છે તેનું આપણે ચિત્ત્વન કરવું યોગ્ય છે માટે અચિન્ત-ચિત્તનીય છે.
મામ મથેન - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? અકામકામધેનૂ છે. કામધેનૂ તે તો કામિત પૂરણ છે. જે ઈચ્છા હોય તે પૂરે છે અર્થાત્ કામધેનૂ પાસેથી ઇચ્છિત વસ્તુ પ્રાપ્ત થાય છે ત્યારે આ પરતત્ત્વ તો અકામિત ઇચ્છડ્યા વગર ઇચ્છિત પૂરે છે. પરતત્ત્વનું સેવન કરનારના વગર ઇન્ચે કામિત પૂર્ણ થાય છે માટે તે અકામ કામધેનૂ છે.
શકસ્તવ
૯૯
