________________
જ શુદ્ધ વ્રતમાં રહેલું છે. વ્રતો વ્યવહારથી પાંચ કહેલા છે. તે પાંચેનો સમાવેશ એક સ્વરૂપ સ્થિતિમાં થઈ જતો હોવાથી પરતત્ત્વ એ જ મહાવ્રતી છે.
મહાયોજિને - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? મહાયોગી છે. મોક્ષની સાથે જોડી આપે તે વ્યાપારને યોગ કહેવાય છે જેનામાં છે તે યોગી. પરતત્ત્વ પોતે મુક્ત છે. તેથી વ્યાપાર રહિત છે છતાં મુક્ત છે અર્થાત્ મોક્ષ સાથે યોગ થઈ ગયેલો છે માટે મહાયોગી આ પરતત્ત્વ છે.
મહાત્મને - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? મહાન આત્મા છે. અર્થાત્ મહાન સ્વરૂપ છે એવું પરતત્ત્વ સદાય સૌની મોખરે છે માટે મહાત્મા છે. તેના સ્વરૂપમાં કોઈ ઉણપ નથી. સંપૂર્ણ સોળે કળાએ ખીલી રહેલું સદા એક જ સ્થિતિમાં છે તે ચૈતન્ય સ્વરૂપે આત્માની મહાનતાને ઓળખાવે છે માટે પરતત્ત્વ મહાત્મા છે.
પઝુમુલ્લાય - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? પંચમુખ છે. શકસ્તવમાં - પંચમુખાય એ પરમતત્ત્વનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. - પંચમુખ ગણપતિને છે અહીં પરતત્ત્વ પંચમુખ સ્વરૂપ છે. પરતત્ત્વ પાંચ ઇન્દ્રિયોથી જ્ઞાન કરતું હોવાથી પંચમુખ છે કારણ કે ચૈતન્ય પાંચ ઇન્દ્રિયોથી જણાય છે. આ દેહમાં ચૈતન્ય છે તે દેહમાં રહેલી પાંચ ઈન્દ્રિયો દ્વારા વ્યક્ત-સ્પષ્ટ થાય છે. માટે તે ચૈતન્યને જોવા માટે (ચૈતન્યરૂપ વ્યક્તિને જોવું-જાણવું હોય તો તેને) આ પાંચ ઇન્દ્રિયો તે ચૈતન્યના પાંચ મુખ છે અથવા મુખ શરીરધારીને હોય માટે પંચમુખ સ્વરૂપ ચૈતન્ય કેવું છે? તે પાંચ ઇન્દ્રિયોરૂપ શરીર (રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ, શબ્દનું જ્ઞાનરૂપ શરીર) ધારણ કરે છે ત્યારે તે રૂપ જે ચૈતન્ય છે તેનું મુખ તે પાંચ સ્વરૂપે દેખાય છે કેમકે જગતમાં જડ વસ્તુનું દર્શન કરવા માટે રૂપાદિ પાંચ વિષયો જ છે. શાસ્તવ
૭૫
