________________
નવપદ દશન
અને સાધુ-સાધ્વી-શ્રાવક-શ્રાવિકા રૂ૫ તીર્થની સ્થાપના પ્રભુજી કેવલજ્ઞાન પામ્યા પછી તુરત જ કરે છે, તેથી પ્રભુ તીર્થકર કહેવાય છે અને પ્રભુજી વિદ્યમાન રહે ત્યાં સુધી હંમેશ ચાર પ્રકારના સંઘરૂપ તીર્થ થયા જ કરતું હોવાથી પ્રભુજીને બધે જ કેવલજ્ઞાન પર્યાય તીર્થકર તરીકે યથાર્થ રૂપે રહે છે.
તથા તે પ્રભુજીનો આકાર, ફોર્ટ, પ્રતિમા તે પ્રભુજીની સ્થાપના કહેવાય છે, તેજ વસ્તુના ભૂત-વર્તમાન-ભવિષ્ય પર્યાયે તે દ્રવ્ય કહેવાય છે, જેમ સુવર્ણદ્રવ્યના કલશ, કુંડલ, મુકુટ, ઝાંઝર, કંદરે, પચી, હાર, કડાં, વિગેરે પર્યાયે કહેવાય છે, તેમ ભૂતકાળે તીર્થની સ્થાપના કરી લાખે-ક્રોડ, સંખ્યાતા–અસંખ્યાતા જીવેને પ્રતિબંધ પમાડી જગતના ભવ્ય જીવમાં રત્નત્રયીની પ્રભાવના કરી મેક્ષમાં પધારેલા તે, અને ભવિષ્યમાં આર્યક્ષેત્રમાં મધ્યખંડમાં જન્મ પામી, દીક્ષા લેઈ, કર્મ, ખપાવી કેવલજ્ઞાન પામી તીર્થની અવશ્ય સ્થાપના કરી ભવ્ય જીવોને મોક્ષ નગરીમાં લઈ જનાર બનવાના છે તે, તથા હમણાં ચ્યવન, જન્મ અને દીક્ષા, બે અથવા ત્રણ કલ્યાણક થયાં હોય તે સર્વ દ્રવ્ય તીર્થકર કહેવાય છે, અર્થાત્ વર્તમાન કેવલીપણા સિવાયની તે મહાપુરૂષેની ભૂત-વર્તમાન અને ભવિષ્ય અવસ્થા દ્રવ્ય જિનેશ્વર કહેવાય છે. જેમકે
जेभ अइआ सिद्धा जेअ भविस्संति णागए काले । सपइ य वट्टमाणा सव्वे तिविहेण वंदामि ॥१॥ તે પ્રભુજીનાં ઋષભદેવસ્વામી, કેવલજ્ઞાનસ્વામી, પદ્મનાભ
