________________
૧૨૪
નવપદ દશન
-
ચોક્કસ ભાન કરાવે, જ્ઞાન-દર્શન–ચારિત્ર રત્નત્રયી આત્માના સહભાવી ગુણેની ઓળખાણ કરાવે તે સમ્યજ્ઞાન કહેવાય છે.
અને જે સંસારનાં સુખની જ શોધ કરાવે “ આભવ મીઠા પરભવ કેણે દીઠા પરિવાર, પૈસા, પુદ્ગલ, પત્નીમાં જ બેભાન બનાવે, પરલોકના વિચાર આવે નહિ, પરલકની વાત ગમે નહિ, દાન-શીલ-તપ અહિંસા-સત્ય-અસ્તેય બ્રહ્મચર્ય અસંગતાદિ પરલોકનાં સાધને નહિ, આવા મનુછે કે દેવે ગમે તેટલા વિદ્વાન હેવા છતાં તેઓ અજ્ઞાની જ લેખાય છે. અજ્ઞાનના બે અર્થ થાય છે, તેમાં નાસ્તિજ્ઞાન અજ્ઞાન અને કુત્સિતં જ્ઞાનં અજ્ઞાન તેમાં જે વસ્તુ જેવી હોય તેવી સંપૂર્ણ સમજાવી ન શકાય તેવું જ્ઞાન તે મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન પણ કેવલજ્ઞાનની અપે ક્ષાએ અજ્ઞાન કહેવાય છે, પરંતુ જે વસ્તુ જેવી હોય તેનાથી વિપરીત જણાવે તે અજ્ઞાન કહેવાય; જેમકે શક્તિમાં ચાંદીનું ભાન કરાવે છે. ઘણાં મેટાં પણ અજ્ઞાને જ જાણવાં, પુદગલ પિષક અને જાણવાં. આત્મજ્ઞાની તે જ્ઞાન જાણવાં.
પ્રશ્ન-જ્ઞાન એટલે જાણવું અને જ્ઞાન જેને હેય તે જ્ઞાની કહેવાય છે, અને અજ્ઞાની એટલે જ્ઞાન વગરને મૂર્ખ, આ અર્થ જગતમાં પ્રસિદ્ધ છે, એને ઉત્તર?
ઉત્તર–જ્ઞાન આત્માને સહભાવી ગુણ છે, જેમ અગ્નિમાં ઉષ્ણતા ગુણ છે, જેમ કપાસમાં તતા ગુણ છે, તે બધા ગુણે સહભાવી કહેવાય છે, તે પોતાના આશ્રય જલાદિથી અળગા પડતા નથી, તેમ આત્માના શાનાદિ ગુણે આત્માથી
