Namalinganusasan Amarkosa

Author(s): Bhanuji Dikshit, Shivdatt Pandit
Publisher: Satya Bhamabai Pandurang

Page 423

नानार्थवर्गः ३]
व्याख्यासुधाख्यव्याख्यासमेतः ।
अन्धं तमस्यपि । तरुशैलौ शिखरिणी अन्धयति । 'अन्ध दृष्ट्युपघाते' (चु० उ० से.)। पचा- शिखरमस्ति ययोः । 'अतः-' (५।२।११५) इतीनिः ॥ द्यच् (३।१।१३४)। 'अन्धं तु तिमिरे क्लीबं चक्षुहीनेऽभि
शिखिनौ वह्निवर्हिणौ ॥१०॥ धेयवत्' (इति मेदिनी)॥
शिखाः सन्त्यस्य । 'द्वन्द्वोपताप-' (५।२।१२८) इतीनिः॥ अतस्त्रिषु
व्रीह्यादिः (५।२।११६) वा। 'शिखी वह्नौ बलीवर्दे शरे आधान्तात् ॥
केतुग्रहे द्रुमे । मयूरे कुकूटे पुंसि विखावत्यन्यलिङ्गकः' . समुन्नद्धौ पण्डितंमन्यगांवता ॥१०॥ (इति मेदिनी)॥ समुन्नह्यते स्म । 'णह बन्धने (दि. उ० अ०)। कः। (३।२।१०२)। 'समुन्नद्धः समुद्भूते पण्डितंमन्यदृप्तयोः' ।
प्रतियत्नावुभौ लिप्सोपग्रही इति विश्वः ॥
। प्रतियतनम् । प्रतियत्यते वा । 'यती प्रयत्ने' (भ्वा० ब्रह्मबन्धुरधिक्षेपे निर्देशे
आ० से.)। 'यत निकारादौ' (चु० उ० से.) वा। 'यजब्रह्मैव ब्राह्मणजातिः बन्धुरस्य । 'ब्रह्मवन्धुरधिक्षेपे निर्देशे
याच-(३३१९०) इति नङ् । 'प्रतियत्नश्च संस्कारच द्विजन्मनाम्' इति विश्वः ॥
लिप्सोपग्रहणेषु च' (इति मेदिनी) । उपग्रहः वन्दीअथावलम्बितः। ग्रहणादिः ॥
अथ सादिनौ। अविदूरोऽप्यवष्टब्धः
| द्वौ सारथिहयारोही अवलम्बित आश्रितः, वस्त्रादिरुद्धो वा । अवष्टभ्यते स्म । 'ष्टभि स्तम्भे' (भ्वा० आ० से.)। 'स्तम्भु रोधने (सौत्रः) अवश्यं सीदति, सादयति वा । 'षद् विशरणादौ' वा । 'स्तम्भेः ' (८।३।६७) 'अवाच्चा-' (८३६८) इति
(भ्वा० ५० अ०)। 'आवश्यका- (३।३।१७०) इति षः। 'अवष्टब्धोऽविदूरे स्यादाक्रान्ते चावलम्बिते' ( इति
णिनिः। ग्रह्यादिः (३।१११३४) वा । 'सादी सुरंगमातङ्गमेदिनी)॥
रथारोहेषु दृश्यते' ( इति मेदिनी)॥ प्रसिद्धौ ख्यातभूषितौ ॥१०४॥
वाजिनोऽश्वेषुपक्षिणः ॥१०७॥ प्रसिद्ध्यति, प्रसिद्ध्यते स्म वा । 'षिधु संराद्धौ' (दि. ५० वाजाः पक्षाः सन्त्यस्य । 'अतः- (५।२।११५) से०) 'गत्याम्' (भ्वा० प० से.)। कर्तरि (३।४।७२)| इतीनिः॥ कर्मणि (३।२।१०२) वा क्तः॥
कुलेऽप्यभिजनो जन्मभूम्यामपि इति धान्ताः॥
___ अभि जायतेऽस्मिन् । 'जनी' (दि. आ० से.)। 'हलच' सूर्यवह्नी चित्रभानू
(३।३।१२१) इति घञ्। 'जनिवध्योश्च' (७॥३॥३३) इति चित्रा भानवो रश्मयोऽस्य ॥
| वृद्धिर्न । 'अभिजनः कुले ख्यातौ जन्मभूम्यां कुलबजे' भानू रश्मिदिवाकरौ । इति विश्वः॥ भाति । 'भा दीप्तौ' (अ०प० अ०) । 'दाभाभ्यां नुः'
अथ हायनाः। (उ० ३॥३२)॥
वर्षार्चिीहिभेदाश्च भूतात्मानौ धातृदेही भूतानामात्मा । भूतानि आत्मा खभावो यस्य, इति च ॥ |
| जहाति, जिहीते, वा। 'ओहाक् त्यागे' (जु०प० अ०)।
'ओहाङ् गतौ' (जु० आ० अ०) वा । 'हश्च ब्रीहिकालयोः' मूर्खनीचौ पृथग्जनौ ॥१०५॥
(३।१११४८) इति ण्युट् । 'हायनो न स्त्रियां वर्षे पुंस्यर्चिपृथक्कार्यों जनः । शाकपार्थिवादिः (वा० २।१।७८)॥ डिभेदयोः ( इति मेदिनी)। वर्षः अब्दम् । अर्ची-रश्मिः । ग्रावाणौ शैलपाषाणौ
'व्रीहिभेदः नीवारादिः' इति मुकुटः । षष्टिकः-इति खामी॥ प्रसते । 'प्रसु अदने' (भ्वा० आ० से.) । अन्येभ्योऽपि-' (वा. ३।२।१०१) इति डः। आवनति । 'वन संभक्तो'
चन्द्राग्यर्का विरोचनाः॥१०८॥ (भ्वा०प० से.) 'शब्दे' (भ्वा०प० से.) वा । विच विरोचते। 'रुच दीप्तौ' (भ्वा० आ० से.)। 'अनुदात्ते(३३२१७६)। ग्रश्चासावावा च ॥
तश्च हलादेः' (३।२।१४९) इति युच् । “विरोचनः प्रहादस्य
पत्रिणौ शरपक्षिणौ। तनयेऽर्केऽमिचन्द्रयोः' (इति मेदिनी)॥ पत्राणि सन्त्यस्य । 'अतः- (५।२।११५) इतीनिः ॥ केशेऽपि वृजिनः 'पत्री श्येने रथे काण्डे खगगुरथिकाद्रिषु' इति विश्वः ॥ । वृज्यते । 'वृजी वर्जने' (अ० आ० से.)। 'वृजेः किच्च'