Book Title: Kasaypahudam Part 14
Author(s): Gundharacharya, Fulchandra Jain Shastri, Kailashchandra Shastri
Publisher: Bharatvarshiya Digambar Jain Sangh

View full book text
Previous | Next

Page 357
________________ जयधवलासहिदे कसायपाहुडे $ ४२१. एसा तदियभासगाहा 'गुणेण किं वा विसेसेण' इति एदं मूलगाहा - चरिमावयवमस्सियूण खवगोवसामणविसयाणमो कड्डुक्कड्ड णाणमवट्ठाण सहगदाणमप्पा बहुअपरूवणदुमोइण्णा । तं कथं ? 'वड्डीदु होइ हाणी' एवं भणिदे वड्डी णाम उक्कड्डणा, तत्तो हाणी ओकड्डणा बहुगी होदित्ति भणिदं होदि । 'हाणीदु तह अवट्ठाणं' एवं भणिदे ओकडुणादो ओकड्डुक्कडुणाहि विणा सत्थाणे चेवावट्ठिदं पदेसग्गमन्भहियं होदि । होंतं पि 'किं गुणेण आहो विसेसेणे' ति पुच्छिदे गुणेणेत्ति जाणावणट्ठमिदं वुच्चदे - 'गुणसेढि असंखेज्जा' असंखेज्जगुणाए सेडीए हाणीएं अवाणाणं पदेसग्गं जहाकममन्भहियं होइ त्ति भणिदं होदि । ३.१६ $ ४२२. एदस्स भावत्थो - खवगोवसामगेसु जस्स वा तस्स वा द्विदिविसेसस्स उक्कडिज्जमाणं पदेसग्गं थोवं, ओकडिज्जमाणं पदेसग्गमसंखेज्जगुणं, विसोहिपाहम्मादो । ओकड्डुक्कडुणाहि विणा सत्थाणे चेवा चिटुमाणं पदेसग्गमसंखेज्जगुणं हो । किं कारणं १ पलिदोवमस्स असंखेज्जदिभागपडिभागेण गहिद गडदपदेसग्गस्स असंखेज्जदिभाग मुक्कड्डिदि सेसे असंखेज्जे भागे ओकडुदि । पुणो सत्थाणे द्विदअसंखेज्जा भागा अवट्ठाणसण्णिदा असंखेज्जगुणा भवंति । एवं णाणा $ ४२१. यह तीसरी भाष्यगाथा मूलगाथाके 'गुणेण किं वा विसेसेण' इस अन्तिम चरणका अवलम्बन लेकर क्षपक और उपशमश्रेणिविषयक अवस्थानके साथ प्राप्त हुए अपकर्षण और उत्कर्षणके अल्पबहुत्वका कथन करनेके लिए अवतीर्ण हुई है। शंका- वह कैसे ? समाधान –'वड्ढीदु होइ हाणी' ऐसा कहनेपर वृद्धिका नाम उत्कर्षण है। उससे हानि अर्थात् अपकर्षण बहुत होता है यह उक्त कथनका तात्पर्य है । 'हाणीदु तह अवद्वाणं' ऐसा कहने पर अपकर्षणसे अपकर्षण और उत्कर्षणके बिना स्वस्थानमें ही अवस्थित प्रदेशपुंज अधिक होता है । ऐसा होते हुए भी 'किं गुणेण आहो विसेसेण' ऐसा पूछनेपर 'गुणेण' इस बातका ज्ञान कराने के लिये यह कहा है - 'गुणसेढि असंखेज्जा' असंख्यातगुणी श्रेणिरूपसे हानि और अवस्थानके प्रदेशपुंज यथाक्रम अधिक-अधिक होते हैं यह उक्त कथनका तात्पर्य है । $ ४२२. इसका भावार्थ - क्षपक और उपशमक जीवोंमें जिस किसी स्थितिविशेषका उत्कर्षित होनेवाला प्रदेशपुंज सबसे थोड़ा है। उससे अपकर्षित होनेवाला प्रदेशपुंज विशुद्धिकी प्रधानतावश असंख्यातगुणा होता है। उससे अपकर्षण- उत्कर्षण के बिना स्वस्थान में ही अवस्थित रहनेवाला प्रदेशपुंज असंख्यातगुणा होता है, क्योंकि पल्योपमके असंख्यातवें भागप्रमाण प्रतिभाग के द्वारा ग्रहण किया गया एक स्थितिविषयक प्रदेशपुंजके असंख्यातवें भागको उत्कर्षित करता है। तथा शेष असंख्यात बहुभागको अपकर्षित करता है । पुनः उससे स्वस्थानमें स्थित असंख्यात बहुभागप्रमाण अवस्थानसंज्ञक प्रदेशपुरंज असंख्यातगुणे होते हैं । इसी प्रकार नाना स्थितियों की १. आ० प्रत्योः हाणी च इति पाठः । २ ता०प्रतौ ओकड्डुक्कड्डणादीहि इति पाठः ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442