________________
ગુણસ્થાનકનું સ્વરૂપ
૨૯
સમ્યક્તના ચાર પ્રકાર
(૧) ક્ષાયિક (૨) ઉપશમ (૩) લાયોપશમ (૪) વેદક અહીં ચોથો ભેદ વેદક સમ્યક્તનું વર્ણન આ પ્રમાણે–
વેદક– માત્ર દર્શનમોહનીયના શુદ્ધ કરેલા-એટલે મંદ બે અને એક ઠાણીયા રસવાળા દલિકો વેદાય પંરતુ ઉપશમપણું ન હોય એટલે સમ્યત્વ મોહનીયના ક્ષય વખતે છેલ્લી એક આવલિકાના વેદનકાળે ફક્ત ઉદયવેદન હોય છે. તેથી તેને વેદક સમ્યકત્વ કહેવાય.
જો કે કેટલાક ગ્રંથકારો ક્ષયોપશમ સમ્યકત્વને પણ વેદક કહે છે.
પાંચ પ્રકાર– સમ્યકત્વના પાંચ પ્રકાર આ પ્રમાણે છે. (૧) સાયિક (૨) ઉપશમ (૩) ક્ષાયોપશમ (૪) સાસ્વાદન (૫) મિશ્ર.
આ રીતે ક્ષાયિક-ઉપશમ કે લાયોપશમ સમ્યકત્વ સહિત વિરતિ વિનાના જીવનું ગુણસ્થાનક તે અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિગુણ૦ કહેવાય છે. [૫] દેશવિરતિ ગુણસ્થાનક
(૧) દેશથી વિરતિ જ્યાં હોય તે દેશવિરતિ ગુણ૦ કહેવાય. (૨) જ્યાં સંપૂર્ણ વિરતિ ન હોય પણ આંશિક વિરતિ હોય તે.
(૩) નવકારસી, અભિગ્રહ આદિનું પણ પચ્ચકખાણ કરે તે જઘન્ય દેશવિરતિ.
(૪) દેવ-ગુરુની સાક્ષીએ જઘન્યથી ૧ વ્રત અને ઉત્કૃષ્ટથી ૧૨ વ્રત ધારણ કરવા તે દેશવિરતિ શ્રાવક કહેવાય.
(૫) ઉપશમ– ક્ષયોપશમ-ક્ષાયિક આ ૩માંથી કોઈપણ એક પ્રકારનું સમ્યકત્વ હોતે છતે સર્વવિરતિ ગ્રહણ કરવાની ઈચ્છા હોવા છતાં પણ પ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયના ઉદયથી તે ન સ્વીકારી શકવાના કારણે અપ્રત્યાખ્યાન કષાયના ક્ષયોપશમથી એક વ્રત-બે વ્રત આદિ દ્વારા આંશિક
