________________
૪૪
કર્મસ્તવનામા દ્વિતીય કર્મગ્રંથ
આ પ્રમાણે સંક્ષેપમાં ઉપશમ અને ક્ષયનો ક્રમ અહીં જણાવ્યો છે. [૧૧.] ઉપશાત્તમોહ વીતરાગ છઘસ્થ ગુણસ્થાનક–
અહીં મોહનીયનો સંપૂર્ણ ઉપશમ થઈ ગયો છે. માટે ઉપશાન્ત, રાગાદિકષાયનો ઉદય નથી તેથી વીતરાગ તેમજ હજુ ઘાતિકર્મનો ઉદય છે ક્ષય થયો નથી તેથી છદ્મસ્થ આ રીતે આ નામ છે.
આ ગુણસ્થાનક ઉપશમ શ્રેણિવાળા જ જીવો પામે છે. ક્ષપક શ્રેણિવાળા પામતા નથી. તેઓને મોહનીય કર્મનો ક્ષય થયો હોવાથી દશમાથી સીધા બારમા ગુણસ્થાનકે જાય છે. મોહનીય કર્મની અનુક્રમે ૭ + ૨૦ + ૧ = ૨૮ એમ સર્વ પ્રકૃતિઓ ઉપશમાવીને પછી જ ૧૧ મા ગુણસ્થાનકને પામે છે. મોહનીય કર્મની સર્વ પ્રકૃતિઓ ઉપશાન્ત થયેલી હોવાથી, તેથી એક પણ ઉદયમાં ન હોવાથી વીતરાગ કહેવાય છે. શેષઘાતિ કર્મની પ્રકૃતિઓ ઉદયમાં હોવાથી છાસ્થ કહેવાય છે.
અથવા વીતરાગ છે. પરંતુ કેવલી નથી માટે છદ્મસ્થ શબ્દ છે.
જો કે ૧૨મા ગુણઠાણાવાળા જીવો પણ વીતરાગ છદ્મસ્થ કહેવાય છે. એટલે તેનાથી ભિન્ન સમજવા ઉપશાન્ત મોહ શબ્દ મૂકેલ છે. આ ગુણઠાણે મોહનીય કર્મની ૨૮ પ્રકૃતિઓની સત્તા અથવા અનંતાનુબંધીની વિસંયોજના કરેલાને ર૪ની સત્તા હોય છે. અને ક્ષાયિક સમ્યકત્વીની અપેક્ષાએ ૨૧ની સત્તા પણ હોય છે.
કર્મપ્રકૃતિ-પંચસંગ્રહ આદિના મતે અનં.ની ઉપશમના કરી ઉપશમ શ્રેણી ચડે નહી તેથી ૨૮ની સત્તા ન હોય પરંતુ ૨૪-૨૧ની સત્તા હોય એમ કહ્યું છે. (જુઓ ઉપશમના કરણ ગા. ૩૩)
કાળ– જ. એક સમય - ભવક્ષયની અપેક્ષાએ ઉ. અંતર્મુહૂર્ત - કાળક્ષયની અપેક્ષાએ.
