________________
૧૫૦
કર્મસ્તવનામા દ્વિતીય કર્મગ્રંથ
૦ આ રીતે કર્મ બંધાયા પછી ઉદયમાં ન આવે ત્યાં સુધીમાં અનેક
ફેરફારો પણ થઈ શકે છે. ૪ બંધાયેલ સંપૂર્ણ કર્મલત્તા થોડા કાળવાળી અને થોડા (મંદ) રસવાલી
હોય તે પરિણામથી ઘણા કાળવાળી અથવા ઘણા(તીવ્ર) રસવાળી પણ બની શકે છે અને તેનાથી વિપરીત એટલે ઘણા કાળવાળું અને તીવ્ર
રસવાળું કર્મ અલ્પકાળવાળું અથવા મંદરસવાળું પણ બને. છે અસંખ્ય અધ્યવસાયોને ત્રણ પ્રકારમાં વહેંચી શકાય.
(૧) અશુભ-વધતો જતો કષાય તે અશુભ. (૨) શુભ-ઘટતો જતો કષાય તે શુભ. (૩) શુદ્ધ-પ્રશસ્ત કે અપ્રશસ્ત કષાય વિનાનો સ્વસ્વરૂપ ચિંતનવાળો
પરિણામ તે શુદ્ધ. દરેક જીવના આત્મપ્રદેશો સરખા છે. અસંખ્યાતા છે. ચૌદ રાજલોકના આકાશપ્રદેશ જેટલા છે. એક-એક પ્રદેશમાં અનંત જ્ઞાન-દર્શન-વીર્ય આદિ ગુણો છે. તે અનંતા ગુણોને રોકનાર એક આત્મપ્રદેશ ઉપર અનંત કાર્મણવર્ગણાઓ હોવાથી તે ગુણોને રોકવા સમર્થ બને છે. એકથી ચાર કર્મગ્રંથોમાં મુખ્યતયા પ્રકૃતિબંધનું જ વર્ણન છે. સમ્યકત્વ પામેલ જીવ જો ફરી મિથ્યાત્વે જાય તો ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ કરે, પરંતુ ઉત્કૃષ્ટ રસબંધ ન કરે. આ કર્મગ્રંથકારોનો અભિપ્રાય છે અને સિદ્ધાન્તકારો સ્થિતિબંધ પણ ઉત્કૃષ્ટ ન કરે તેમ કહે છે. [જુઓ
લોકપ્રકાશ સર્ગ-૩ શ્લોક ૬૩૪-૬૩૫]. છે બંધાયેલ કર્મ બે પ્રકારે ઉદયમાં આવે છે. ૪ (૧) રસોદય-અનુભાગોદય (સ્વરૂપોદય) (૨) પ્રદેશોદય.
બંધાયેલ બધાં કર્મ રસોઇયરૂપે ઉદયમાં આવે એવું નહીં.
