________________
૪૨
બંધસ્વામિત્વનામાં તૃતીય કર્મગ્રંથ
વિરતિના અભાવવાળા જીવો એટલે મિથ્યાત્વથી ચોથા ગુણ૦ સુધીના જીવો અવિરતિ કહેવાય. અહીં અવિરતિ માર્ગણા અને યથાખ્યાત ચારિત્ર માર્ગણામાં બંધસ્વામિત્વ જણાવે છે.
અવિરતિ માર્ગણામાં ૧ થી ૪ ગુણઠાણા હોય છે તેથી ત્યાં ત~ાયોગ્ય સમ્યકત્વ હોવાથી જિનનામનો બંધ સંભવે છે. પણ ત~ાયોગ્ય સંયમ ન હોવાથી આહારકદ્વિકનો બંધ થતો નથી. તેથી ઓધે ૧૧૮, મિથ્યાત્વે ૧૧૭, સાસ્વાદને ૧૦૧, મિશ્ર ૭૪ અને અવિરતે ૭૭ પ્રકૃતિનો બંધ છે.
યથાખ્યાત ચારિત્ર એટલે અહિં યથા એટલે જેવું લોકમાં પ્રસિદ્ધ કષાય વિનાનું ચારિત્ર તે યથાખ્યાત ચારિત્ર. તે યથાખ્યાત ચારિત્રમાં ૧૧ થી ૧૪ ગુણસ્થાનક હોય. તેમાં બંધસ્વામિત્વ ઓઘ-ઉપશાન્ત મોહ-ક્ષીણ મોહ અને સયોગીએ ૧ પ્રકૃતિનો બંધ અને અયોગી ગુણ૦માં બંધ ન હોય. અજ્ઞાનત્રિક માર્ગણામાં બંધસ્વામિત્વ
જ્ઞાન માર્ગણાના આઠ ભેદ કહ્યાં છે.
(૧) મતિઅજ્ઞાન (૨) શ્રુતઅજ્ઞાન (૩) વિર્ભાગજ્ઞાન (૪) મતિજ્ઞાન (૫) શ્રુતજ્ઞાન (૬) અવધિજ્ઞાન (૭) મન:પર્યવજ્ઞાન (૮) કેવળજ્ઞાન.
અહીંથી માર્ગણાઓને વિશે બંધસ્વામિત્વ માર્ગણાના ક્રમ પ્રમાણે કહેલ નથી. પરંતુ ગાથાનો પ્રાસ અને સરખા ગુણવાળી માર્ગણા હોય તે સાથે કહેવાપૂર્વક ક્રમોત્ક્રમે કહેલ છે.
ત્રણ અજ્ઞાન માર્ગણામાં ૨ અથવા ૩ ગુણસ્થાનક કહ્યાં છે. જીવ સમ્યકત્વ ન પામે ત્યાંસુધી અજ્ઞાની કહેવાય છે, માટે મિથ્યાત્વ ગુણ૦ અને સાસ્વાદન ગુણવાળો મિથ્યાત્વ સમ્મુખ થયેલ હોવાથી અજ્ઞાનને પામવાનો હોવાથી અજ્ઞાની કહેલ છે.
જો કે સિદ્ધાન્તકારો સાસ્વાદન ગુણ૦માં જ્ઞાન કહે છે. જે ચોથા કર્મગ્રંથમાં જણાવ્યું છે.
