________________
४४
બંધસ્વામિત્વનામાં તૃતીય કર્મગ્રંથ
પ્રશ્ન- જેમ-સમ્યગૃષ્ટિને જ્ઞાન હોય અને મિથ્યાત્વથી કલુષિત હોય તે અજ્ઞાન કહેવાય. તેમ દર્શનને અદર્શન કેમ ન કહ્યાં ?
ઉત્તર- જ્ઞાન એ વિશેષબોધરૂપ હોવાથી શુભાશુભકાર્યની પ્રવૃતિ અને નિવૃતિના કારણ રૂપ બને છે. પરંતુ દર્શન તે માત્ર સામાન્ય બોધરૂપ વિશેષધર્મના જ્ઞાનના અભાવરૂપ હોવાથી કાર્યની પ્રવૃતિ અને નિવૃત્તિનું કારણ બનતું નથી તેથી અદર્શનરૂપ ઉપયોગ ન કહ્યો.
પ્રશ્ન- કેવલી ભગવંત ચક્ષુથી જૂએ અને શેષ ઈન્દ્રિયોથી બીજા વિષયોને જાણવા પ્રવૃત થાય, તો ચક્ષુદર્શન, અચક્ષુદર્શનમાં ૧૩મું ગુણ૦ કેમ ન કહ્યું?
ઉત્તર- કેવલી ભગવંતને કેવલજ્ઞાનથી ત્રણે કાળનું એક સમયમાં જ્ઞાન થતું હોવાથી ચક્ષુઆદિ ઈન્દ્રિયોનો ઉપયોગ હોય નહી. માટે ચક્ષુ દર્શનાદિમાં ૧૩મું ગુણસ્થાનક ન હોય.
પરંતુ દેહ (શરીર)માં ચક્ષુઆદિ ઈન્દ્રિયો હોય. માટે કેવલીભ0ના શરીરમાં ચક્ષુ હોવાથી પ્રતિમાદિમાં ચાલુ રાખવાં જોઈએ. मणनाणि सगजयाई समइय छेय चउदुन्नि परिहारे । केवलदुगि दो चरमाऽजयाई नव मइसुओहिदुगे ॥१९॥
ગયાર્ડ = પ્રમત્તાદિ | માયાર્ડ = અવિરતિ આદિ સુનિ = બે ગુણઠાણા | H = સાત
ગાથાર્થ– મન:પર્યવજ્ઞાન માર્ગણામાં પ્રમત્તાદિ સાત ગુણઠાણા હોય છે. સામાયિક અને છેદોપસ્થાપનીય માર્ગણામાં પ્રમત્તાદિ ૪ ગુણઠાણા હોય છે. પરિહાર વિશુદ્ધિ માર્ગણામાં પ્રમત્તાદિ બે ગુણઠાણા હોય છે. કેવળજ્ઞાન અને કેવલદર્શન માર્ગણામાં ૧૩મું-૧૪મું ગુણઠાણું હોય છે. મતિજ્ઞાન,
