________________
ગુણસ્થાનકને વિશે બંધઅધિકાર
૭૧
પાંચ અંતરાય કર્મ એમ મળીને કુલ ૧૬ કર્મપ્રકૃતિઓનો બંધવિચ્છેદ ૧૦મા ગુણઠાણાના ચરમ સમયે થાય છે.
જ્ઞાનાવરણીય-૫, દર્શના૦-૪, યશનામ, ઉચ્ચગોત્ર, અંત૭-૫, આ સોળ પ્રકૃતિનો બંધ કષાયના ઉદયથી થાય છે. અગ્યારમા આદિ ગુણ૦માં કષાયનો ઉદય નથી. માટે સોળ પ્રકૃતિનો દશમા ગુણ૦ના અંતે બંધવિચ્છેદ થાય છે. તેથી અગ્યારમા આદિગુણ૦માં ૧ શાતાવેદનીય બંધાય છે.
ફક્ત ૧ શાતાવેદનીયનો બંધ ૧૧-૧૨-૧૩મે ગુણઠાણે હોય છે. અહીં યોગનિમિત્તક શાતા વેદનીયનો જ બંધ થાય છે. તેરમા ગુણ૦ના અંતે યોગનો નિરોધ થતાં યોગનિમિત્તક શાતા વેદનીયનો બંધ પણ વિચ્છેદ થાય છે. અને ૧૪મા ગુણઠાણે એક પણ પ્રકૃતિનો બંધ હોય નહીં. હવે આ બંધનો અંત અનંતકાળ સુધી રહેવાવાળો છે. આ બંધવિચ્છેદ કદાપિ પાછો જવાનો નથી એટલે કે પુનઃકર્મબંધ શરૂ થવાનો નથી.
૧૧ થી ૧૩ ગુણ૦માં સંપરાય એટલે કષાય ન હોવાથી અસામ્પરાયિક બંધ થાય છે. સંપરાય એટલે કષાય. તે કષાયથી કર્મની સ્થિતિ બંધાય. અગ્યારમા આદિ ગુણ૦માં કાષાયિક બંધ ન હોય. માટે પ્રથમ સમયે બંધાય. બીજા સમયે ઉદયમાં આવે, ત્રીજા સમયે તે કર્મનાં દલિયા સત્તામાંથી પણ નિર્જરે એટલે ન હોય. આ રીતે દ્વિસામયિક (બે સમયવાળો) બંધ સમજવો. કહ્યું છે કે
उवसंतखीणमोहा, केवलिणो एगविहबंधा ___ ते पुण दुसमयठिइयस्स, बंधगा न पुण संपरायस्स
ચૌદમા ગુણ૦માં યોગ રહિત થવાથી શૈલેશીકરણ એટલે પર્વતના જેવો નિષ્કપ થવાથી બંધ ન હોય. કહ્યું છે કે
सेलेसी पडिवन्ना अबंधगा हुंति नायव्वा । તેરમા ગુણ૦ના અંત સમયે જે બંધવિચ્છેદ થયો તે ફરી ક્યારે પણ પુનઃ થવાનો નથી. માટે તે અનંત છે. એટલે અનંતકાળ સુધી બંધનો અંત (બંધનો અભાવ) રહેવાનો છે. ક્યારે પણ ફરી બંધ થવાનો નથી.
-: બંધ અધિકાર સમાપ્ત :
