Karm Bandha Vivechan Varnan

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 8

છે. એ સાત કર્મ રૂપે સાત વિભાગ બનાવતા બનાવતા અંતરમાં રહેલા ક્રોધ-માન-માયા-લોભ એ ચારેય કષાયોમાંથી એક એક અંતર્મુહૂર્તે એક એક કષાય તીવ્રતારૂપે અથવા મંદરૂપે ઉદયમાં રહેલા હોય છે તેનાથી સાતેય કર્મોની સ્થિતિ નક્કી કરે છે. એટલે કે આત્માની સાથે એકમેક થયેલા પુદ્ગલો કેટલા કાળ સુધી રહેશે ? એનું નક્કી કરતો જાય છે.
એકેન્દ્રિય જીવો પોતાના કષાયની તીવ્રતાથી એક સાગરોપમ જેટલી ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનો બંધ કરે છે. એટલે કે મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મનો બંધ જે સમયે કરે છે એ મોહનીય કર્મના પુદ્ગલો આત્માની સાથે એક સાગરોપમ કાળ સુધી સમયે સમયે ઓછા થતાં થતાં ચાલ્યા કરે એ રીતની જે ગોઠવણ કરવી તે સ્થિતિબંધ કહેવાય છે.
રાગાદિ પરિણામની ચીકાસથી ગ્રહણ કરેલા કાર્મણ વર્ગણાના પુદ્ગલોને કર્મરૂપે બનાવેલા હોય છે એના સમયે સમયે સાત વિભાગ કરે છે તેમાં સૌથી વધારે પુદ્ગલો એકેન્દ્રિયથી પંચેન્દ્રિય સુધીના જીવો વેદનીય કર્મને આપે છે એને વધારે આપવાનું કારણ એ છે કે જીવોને સુખની અનુભૂતિ અને દુઃખની અનુભૂતિ એ પુદ્ગલોના વેદનથી થાય છે. જો વેદનીય કર્મને ઓછા પુદ્ગલો આપવામાં આવે તો જીવને સુખ અને દુઃખની અનુભૂતિ થઇ શકતી નથી માટે વધારે આપવામાં આવે છે. જો આયુષ્ય કર્મનો બંધ થતો હોય તો વેદનીય કર્મથી ઓછા પુદ્ગલો આયુષ્ય કર્મને આપે છે. એના પછી મોહનીય કર્મને એનાથી ઓછા પુદ્ગલો આપે છે. એના પછી જ્ઞાનાવરણીય-દર્શનાવરણીય અને અંતરાય કર્મને ત્રણેયને સરખે ભાગે પણ મોહનીય કર્મ કરતાં ઓછા પુદ્ગલો આપે છે. એના પછી નામ અને ગોત્ર કર્મને સરખા પણ જ્ઞાનાવરણીય આદિ ત્રણ કર્મો કરતા ઓછા પુદ્ગલો આપે છે એટલે વહેંચણી કરે છે.
જ્ઞાનાવરણીય કર્મરૂપે જે પુદ્ગલોનો જથ્થો પ્રાપ્ત થયો તેમાંથી અનંતમા ભાગ જેટલા પુદ્ગલો સર્વઘાતી રસવાળા હોવાથી એ સઘળાય પદ્ગલો કેવલ જ્ઞાનાવરણીય કર્મને મલે છે અને બાકીના જે પુદ્ગલો જ્ઞાનાવરણીય રૂપે રહેલા હોય છે એના ચાર સરખા ભાગ પાડીને એક ભાગ મતિજ્ઞાનાવરણીય કર્મને એક ભાગ શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય કર્મને એક ભાગ અવધિજ્ઞાનાવરણીય કર્મને અને એક ભાગ મન:પર્યવજ્ઞાનાવરણીય કર્મને આપે છે અર્થાત્ એ રૂપ બનાવે છે. દર્શનાવરણીય કર્મને જે કર્મોના પુદ્ગલોનો જથ્થો પ્રાપ્ત થયેલો હોય તેમાં સૌથી પહેલા બે વિભાગો થાય છે.(૧) સર્વઘાતી રસવાળા પુદ્ગલો અને (૨) દેશઘાતી રસવાળા પુદ્ગલો.
સર્વઘાતી રસવાળા પુદ્ગલો દર્શનાવરણીય કર્મના જે પ્રાપ્ત થાય છે તે અનંતમા ભાગ જેટલા હોય છે તેના બે વિભાગ કરે છે એમાંનો એક ભાગ કેવલદર્શનાવરણીય કર્મને આપે છે અને બીજા વિભાગના પુદ્ગલોના પાંચ ભાગ કરી પાંચ નિદ્રા રૂપે બનાવે છે. એટલે કે દર્શનાવરણીય કર્મની બંધાતી પાંચે ય નિદ્રાના એક એક ભાગરૂપે કરે છે.
દેશઘાતી રૂપે જે પુદ્ગલો પ્રાપ્ત થયેલા છે તે પુદ્ગલોના દેશઘાતી રૂપે બંધાતી દર્શનાવરણીય કર્મની ત્રણ પ્રકૃતિઓ રૂપે ચક્ષુદર્શનાવરણીય અચક્ષુદર્શનાવરણીય અને અવધિદર્શનાવરણીય રૂપે ત્રણ સરખા ભાગ કરીને ત્રણેય વહેંચી લે છે.
મોહનીય કર્મના વિભાગ રૂપે કર્મના પુદ્ગલોનો જે જથ્થો પ્રાપ્ત થયેલો છે તેના બે વિભાગ થાય છે એક સર્વઘાતી રસવાળા પુદ્ગલો બીજો દેશઘાતી રસવાળા પુદ્ગલો રૂપે થાય છે.
સર્વઘાતી રસવાળા રૂપે જે જથ્થો પ્રાપ્ત થયેલો છે તે અનંતમા ભાગ જેટલા પુદ્ગલો હોય છે તેના બે
Page 8 of 44