________________
બાંધવામાં સહાયભૂત થાય છે પણ આ જીવોને ઇરછાનિરોધનું લક્ષ્ય પેદા થવા દેતા નથી પણ જો સ્વાર્થવૃત્તિ દૂર કરવાના હેતુથી અને ઇચ્છા નિરોધ પેદા કરવાની ભાવનાથી કરવામાં આવે તો અશુભ પ્રકૃતિઓનો તીવ્ર રસ બંધાતો નથી.
અનુકૂળ પદાર્થોનો રાગ અને પ્રતિકૂળ પદાર્થોનો દ્વેષ પોતાના આત્માની સ્વાર્થ વૃત્તિ અંતરમાં રખાવીને સારી પ્રવૃત્તિ કરવા માટે જીવને પ્રેરે છે અને ખરાબ પ્રવૃત્તિમાં સારા વિચારો કરવા પ્રેરણા કરે છે પણ તે આત્મીક ગુણ પેદા કરવામાં સહાયભૂત થતા નથી.
મનુષ્યપણામાં રહેલો જીવ દયા-દાન બીજાના કામકાજમાં કોઇપણ જીવને સહાયભૂત થવું તથા કોઇ રોગી વગેરેના રોગોને દૂર કરવા ઇત્યાદિ અનેક પ્રકારની સારી-શુભ પ્રવૃત્તિ કરવા છતાંય અંતરમાં સુખનો રાગ બેઠેલો હોવાથી મનુષ્યાયુષ્યનો બંધ પણ જીવ કરી શકે છે. દેવ આયુષ્યનો બંધ પણ કરી શકે છે પણ એ જીવ ધર્મને સન્મુખ થઇ શકતો નથી કારણ કે દયા દાનાદિથી જીવને પુણ્ય બંધાય એ પુણ્યથી. સુખની સામગો પ્રાપ્ત થાય પણ સાથે અશુભ લેશ્યાના પરિણામ રહેલા હોવાથી જીવોને રાગાદિ પરિણામની. તીવ્રતા પેદા થતી જાય છે અને એના પ્રતાપે સંસારનું પરિભ્રમણ વધારતો જાય છે.
આથી નિશ્ચિત થાય છે કે અશુભ લેશ્યાના પરિણામથી જીવો સદ્ગતિને યોગ્ય શુભ પ્રકૃતિઓનો બંધ કરે છે એનાથી સગતિ પ્રાપ્ત પણ કરે તો પણ એ જીવોએ શુભ પ્રવૃતિઓ મંદરસે બાંધેલી હોવાથી આત્મિક ગુણ તરફ આકર્ષણ પ્રાપ્ત થતું નથી અને અશુભ પ્રકૃતિઓનો ચાર ઠાણીયો રસ બાંધતો હોવાથી અશુભ વિચારો તરí આકર્ષણ અને ખેંચાણ આત્માનું વિશેષ રીતે રહેલું હોય છે માટે સદ્ગતિ પ્રાપ્ત થવા છતા પણ આ સદ્ગતિ શેનાથી મલી છે ? એમાં હું શું સારા કાર્યો કરીને અહીં આવ્યો ? આનાથી સારી સદ્ગતિ પ્રાપ્ત કરવા માટે કેવા સારા કાર્યો હવે હું કરું ? કે જેથી મને એ સદ્ગતિ પ્રાપ્ત થાય ? અને આત્મિક ગુણ તરફ વિચારણા કરતો ક્યારે થાઉં ? આમાની કોઇ વિચારણા જીવને પેદા થતી નથી. આથી સારી સામગ્રીને પામીને પણ જીવો રાગાદિ પરિણામ પેદા કરીને સંસારની વૃદ્ધિ કરે છે.
અનાદિકાળથી જગતને વિષે પરિભ્રમણ કરી રહેલો જીવ જ્યાં જ્યાં જે જે ક્ષેત્રને વિષે ઉત્પન્ન થતો. જાય છે ત્યાં ત્યાં તે તે ક્ષેત્રને વિષે રહેલા આહારના પૂગલોને ગ્રહણ કરીને એને પરિણામ પમાડીને રસવાળા પુદ્ગલોનો સંગ્રહ કરતો જાય છે અને એ સંગ્રહ કરેલા પુદ્ગલોમાંથી શરીર બનાવતો જાય છે. એ શરીર બનાવ્યા પછી આહારના પુલોને ગ્રહણ કરતો કરતો રસવાળા પુલોથી શરીરને પુષ્ટ કરતો. જાય છે. આના પ્રતાપે એ શરીર એજ હું છું ! એવી બુદ્ધિ અનાદિકાળથી જીવને રહેલી હોય છે. એ શરીર પ્રત્યેના હું પણાની બુદ્ધિથી શરીરથી ભિન્ન એવો હું આત્મા છું એવી બુદ્ધિ અને પેદા થતી નથી. શરીર હું છું એના પ્રતાપે શરીરને સુખાકારી જેટલા જેટલા પદાર્થો છે તે પદાર્થો મારા છે એવી બુદ્ધિ પણ અંતરમાં સ્થિર થયેલી (રહેલી) હોય છે.
મોહરાજા, એ શરીર એ હું અને શરીરને સુખાકારી પદાર્થો મારા છે આ બુદ્ધિને સ્થિર કરાવીને જીવને મોટે ભાગે અશુભ લેશ્યાના વિચારોમાં સંખ્યાતોકાળ-અસંખ્યાતોકાળ અથવા અનંતોકાળ આત્માને સ્થિર કરતો જાય છે. આથી ગમે તેટલી વાર ધર્મ સામગ્રી સંપન્ન મનુષ્ય જન્મને પામે અને શક્તિ મુજબ દેવ, ગરૂ. ધર્મની આરાધના કરતો જાય એ આરાધનાથી શરીરને ગમે તેટલું કષ્ટ આપે તો પણ શરીરથી ભિન્ન એવો હું આત્મા છું એ વાત મગજમાં એટલે અંતરમાં બેસતી નથી એ વાતને પેદા કરવાનો પ્રયત્ન પણ મોહરાજા કરવા દેતો નથી. કારણ કે શરીરને અધિક કષ્ટ આપવાથી શરીર બગડી જશે તો ? શરીરમાં
Page 33 of 44
