________________
કહેલું છે અને એમાં પણ સમ્યકત્વ પામવું અતિશય દુર્લભ કહેલું છે. એની જેમ લાંબુ આયુષ્ય પ્રાપ્ત કરવું એ પણ અતિશય દુર્લભ કહેવું છે કારણ કે આયુષ્ય હંમેશા ચંચળ હોય છે જે વિશિષ્ટ કોટિના પુણ્યપુરૂષો હોય છે એ જીવોમાં જેમકે શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા આદિ ત્રેસઠ શલાકા પુરૂષો. એ જીવોએ પોતાનું જેટલું આયુષ્ય બાંધેલું હોય એટલું અવશ્ય ભોગવીને પૂર્ણ કરી મરણ પામે છે. તેમજ અસંખ્યાત વર્ષના આયુષ્યવાળા, તિર્યંચો અને મનુષ્યોનું આયુષ્ય પણ અનપવર્તનીય હોય છે એટલે જેટલું બાંધ્યું હોય એટલું અવશ્ય ભોગવાય છે. દેવતા અને નારકીના જીવોને પણ એજ પ્રમાણે અવશ્ય આયુષ્ય ભોગવાય છે. બાકીના જીવોનું આયુષ્ય મોટેભાગે સોપક્રમ હોય છે એટલે કે નિમિત્ત પામતાની સાથે આયુષ્ય ઓછું થતા થતા લાંબુ આયુષ્ય પણ થોડાકાળમાં ભોગવાઇને પૂર્ણ થાય છે. આ કારણથી આયુષ્યની પ્રાપ્તિ ચંચળ રૂપે પ્રાપ્ત થયેલી હોવાથી પુરૂષાર્થ કરીને પ્રમાદનો ત્યાગ કરી આત્માને ધર્મ પામવા માટે મોહરાજાથી જાગ્રત કરવો જોઇએ. આ વિચારણા કરોને જીવધર્મ મેળવવા માટે અપ્રમત્તપણે જેટલો પુરૂષાર્થ કરે તેનાથી શુભ પ્રકૃતિઓનો ચાર ઠાણીયો રસ બાંધતો જાય છે અને અશુભ પ્રકૃતિઓનો બે ઠાણીયો રસ બાંધતો જાય છે તેમજ સત્તામાં રહેલો અશુભ પ્રકૃતિઓનો ચાર ઠાણીયો રસ સંક્રમથી બે ઠાણીયા રસરૂપે કરતો જાય છે અને શુભ પ્રકૃતિઓનો ચાર ઠાણીયો રસ ઉદયમાં પ્રાપ્ત કરીને દોષોનો નાશ કરતાં કરતાં ગુણોની પ્રાપ્તિ કરતો જાયા
છે.
(૩) માતા-પિતા-વડીલ અથવા કોઇપણ જીવને માટે એટલે કે સંસારના સંબંધથી બંધાયેલા જીવો માટે કોઇપણ પ્રકારનું પાપ કરવામાં આવે તો પણ કર્મરાજા એને છોડતો નથી. એ કરેલા પાપના યોગે આ ભયંકર સંસારમાં પોતાને જ વાનો વખત આવે છે. માટે જ્ઞાનીઓની આજ્ઞા મુજબ પાપને પાપરૂપ માનીને પોતાના આત્માને પાપથી બચાવવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઇએ.
(૪) જેના માટે પાપ કરો છો તે પાપનો વિપાક જ્યારે ઉદયમાં આવશે ત્યારે એ વિપાકના ળને ભોગવવા માટે કોઇ એમાં ભાગ પડાવશે નહિ એના ળને પોતાને એકલાને જ ભોગવવું પડશે કદાચ પુણ્યોદય હોય અને કોઇ પાપના ળમાં બચાવવા માટે આવે તો પણ બચાવી શકતા નથી એટલે જે કોઇ પાપ મારા જીવનમાં કરૂં છું તેના ફળના વિપાકને મારે એકલાને જ ભોગવવું પડશે આવી વિચારણા કરી જેને જને માટે જીવ પાપ કરતો હોય એને માટે પાપનો ત્યાગ કરતો કરતો સંપૂર્ણ પાપ રહિત જીવન જીવવાની શક્તિ કેળવવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઇએ. જેના પ્રતાપે જન્મ મરણનો નાશ થતો જાય અને કોઇ નિકાચીત કર્મ ન બંધાયું હોય તો થોડા કાળમાં શાશ્વત સુખની પ્રાપ્તિ થાય.
(૫) જે ચીજો માટે પાપ કરો છો એ ચીજો અથવા પદાર્થો મારા નથી આવી બુધ્ધિ સતત અંતરમાં પેદા કરવી જોઇએ. એ પદાર્થો પુણ્યોદય હોય ત્યાં સુધી જ તમારી સાથે રહેવાના છે. એ પદાર્થો સચેતના હોય એટલે જીવવાળા હોય કે અચેતન એટલે જીવ વગરના હોય તો પણ પુણ્યોદય પૂર્ણ થાય કે તરત જ એ એકેય પદાર્થો રહી શકતા નથી માટે એ બધી ચીજો પારકી છે પણ મારી નથી આવી બુદ્ધિ અંતરમાં સતત જાગ્રત રહેવી જોઇએ.
(૬) જે ચીજો પારકી છે તો પણ કદાચ તમારો પુણ્યોદય હોય અને તમે જીવો ત્યાં સુધી એ પદાર્થો કદાચ તમારી પાસેથી ન પણ ખસે તો પણ છેવટે આયુષ્ય પૂર્ણ થયે તમારે મૂકોને જ જવું પડશે આવી વિચારણા પણ સતત કરવી જોઇએ.
આ છ વાતો જીવ રોજરોજ વિચારણા રૂપે ચાલુ રાખે તો અનાદિકાળથી ઇચ્છિત પદાર્થો પ્રત્યે ગાઢ
Page 36 of 44
