________________
અથવા અયશ એના આઠ વિકલ્પો થાય છે એ આઠમાંથી કોઇ એક વિકલ્પનો બંધ કરે છે એ આઠ વિકલ્પો આ પ્રમાણે.
(૧) સ્થિર શુભ યશ (૨) સ્થિર અશુભ યેશા (૩) અસ્થિર શુભ યશ (૪) અસ્થિર અશુભ યશ (૫) સ્થિર શુભ અયશ (૬) સ્થિર અશુભ અયશ (૭) અસ્થિર શુભ અયશ (૮) અસ્થિર અશુભ અયશ
સન્ની પર્યાપ્તા તિર્યંચને લાયક અથવા સન્ની પર્યાપ્તા મનુષ્યને લાયક પ્રકૃતિઓનો બંધ કરતા હોય તો સ્થિર અથવા અસ્થિર, શુભ અથવા અશુભ, સુભગ અથવા દુર્ભગ, સુસ્વર અથવા દુત્વર, આદેયા અથવા અનાદેય અને યશ અથવા અયશ એ છ પ્રકૃતિઓ પ્રતિપક્ષી રૂપે એના ચોસઠ વિકલ્પો થાય છે. ૨ X ૨ X ૨ X ૨ X ૨ X ૨ = ૬૪ એમાંથી કોઇપણ એક વિકલ્પ બંધાયા કરે છે.
આના ઉપરથી નિશ્ચિત એ થાય છે કે જીવ સ્થિર શુભ પ્રકૃતિઓનો બંધ કરતો હોય ત્યારે તે વખતે દુર્ભગ દુસ્વર ઇત્યાદિ પ્રકૃતિનો એટલે અશુભ પ્રકૃતિઓનો પણ બંધ કરી શકે છે.
આનાથી એ નિશ્ચિત થાય છે કે શુભ પરિણામમાં રહેલા જીવના અંતરમાં કાંઇકને કાંઇક અશુભ પરિણામ સાથેને સાથે રહેલો હોય છે.
જે વખતે તીર્થંકરના આત્માઓ ત્રીજા ભવે તીર્થંકર નામકર્મ નિકાચીત કરતા હોય ત્યારે તે જીવો ઉચ્ચ કોટિના શુભ વિચારોમાં રહેલા હોય છે અને જગતના સઘળાય જીવોના અંતરમાં સંસારના સુખનો રસ રહેલો છે એનો નાશ કરીને શાસનનો રસ પેદા કરવાની ભાવના હોય છે તો પણ તે વખતે સ્થિર-અસ્થિરમાંથી એક શુભ અશુભમાંથી એક યશ-અપશમાંથી એક એમ શુભ અને અશુભ પ્રકૃતિઓનો બંધ કરી છે. તો તે વખતે સમજવું જ જોઇએ કે આવા શુભ વિચારોમાં પણ કાંઇક અંતરમાં અશુભ અધ્યવસાય ચાલતા રહેતા હોય છે માટે જ અશુભ પ્રકૃતિઓનો બંધ કરી શકે છે.
જે જીવો પહેલા સંઘયણવાળા હોય અને પહેલા ગુણસ્થાનકે એકથી ત્રણ નારકીમાંથી કોઇપણ નરકનું આયુષ્ય બાંધેલું હોય તેમાં ત્રીજી નારકીનું જઘન્ય આયુષ્ય તથા પલ્યોપમના અસંખ્યાતમાં ભાગ જેટલું અધિક આયુષ્ય બાંધેલું હોય એવા જીવો મનુષ્યપણામાં ક્ષયોપશમ સમકીતની પ્રાપ્તિ કરીને પુરૂષાર્થ કરી ક્ષાયિક સમકીતની પ્રાપ્તિ કરે એ ક્ષાયિક સમકીતના કાળમાં તીર્થંકર નામકર્મ નિકાચીત કરે અને એ જીવ મરણ પામી નરકમાં જાય તો પણ ત્યાં જિનનામકર્મનો બંધ સમયે સમયે ચાલુ જ હોય છે. એકવાર જિન નામકર્મ નિકાચીત ચોથા ગુણસ્થાનકમાં કરે તો એ છેલ્લા ભવ સુધી આઠમા ગુણસ્થાનકના છઠ્ઠા ભાગ સુધી સમયે સમયે બંધાયા જ કરે છે.
એમાં એટલું વિશેષ છેકે જે જીવો તીર્થંકર નામકર્મ નિકાચીત કર્યા પછી ભવનપતિ-વ્યંતર. જ્યોતિષદેવોમાં ઉત્પન્ન થાય તો ત્યાં જેટલો કાળ રહે ત્યાં સુધી તીર્થકર નામકર્મનો બંધ કરતા જ નથી કારણ કે ત્યાં તીર્થકર નામકર્મ પ્રકૃતિ બંધાતી જ નથી અને પછી તરત જ ત્યાંથી મનુષ્યપણામાં તીર્થકર રૂપે ઉત્પન્ન થઇ શકે છે તે મનુષ્ય ભવમાં તીર્થકર નામકર્મનો બંધ ચાલુ થઇ જાય છે.
આ જંબદ્વીપમાં જેમ ભરત ક્ષેત્ર છે અને ચોવીશ તીર્થંકરો થયેલા છે એમ ધાતકી ખંડ ક્ષેત્રને વિષે બે ભરત ક્ષેત્રો આવેલા છે અને અર્ધ પુગલ પરાવર્ત ક્ષેત્રને વિષે બે ભરત ક્ષેત્રો આવેલા છે તેમાંથી કોઇ એક ભરત ક્ષેત્રમાં આ અવસરપિણીમાં ચોવીશ-ચોવીશ તોર્થંકરોમાંથી કોઈપણ એક તીર્થંકરનો આત્મા
Page 13 of 44
