________________
નિકાચીત રૂપે થતું જાય છે તેમાં પણ નિકાચીત રૂપે બંધ કરતા હોય ત્યારે પણ અંતઃ કોટાકોટી સાગરોપમાં કાળ જેટલી સ્થિતિ તો સમયે સમયે બાંધ્યા જ કરે છે એ બધી સ્થિતિ નિકાચીત રૂપે બાંધતા નથી. માત્ર એ જીવો તે વખતે નિકાચીત રૂપે, જ્યારે એ આત્માઓ છેલ્લે ભવે તીર્થંકર થવાના હોય અને પુરૂષાર્થ કરીને કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ કરે તે કેવલી પર્યાયનો જેટલો કાળ ભોગવવાનો બાકી રહ્યો હોય એટલા આયુષ્યની સાથે તીર્થકર નામકર્મ નિકાચીત કરે છે. બાકીની બીજી બધી સ્થિતિ અનિકાચીત રૂપે બંધાય છે. જેમકે આ અવસરપિણીમાં થયેલા પહેલા તીર્થકર શ્રી કષભદેવ ભગવાન અને મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં થતાં દરેક તીર્થંકર પરમાત્માઓના આત્માઓ એ ત્રીજે ભવે તીર્થકર નામકર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ નિકાચીત રૂપે કરેલી. ગણાય તો એક લાખ પૂર્વ વરસમાં એક હજાર વર્ષ ઓછી એટલી સ્થિતિ નિકાચીત રૂપે બાંધે છે અને બાકીના તીર્થકરના આત્માઓ કેવલજ્ઞાન પામ્યા પછી વિપાકોદયથી ભોગવવા લાયક જેટલી સ્થિતિ હોય છે તેટલી નિકાચીત રૂપે ગણાય છે અને જઘન્યથી શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પરમાત્માના આત્માએ કેવલી. પર્યાયમાં ભોગવવા લાયક ત્રીશ વરસની સ્થિતિ નિકાચીત રૂપે બાંધેલી છે માટે એ એટલી જ ભોગવાય છે. બાકીની બંધાયેલી સ્થિતિ અનિકાચીત રૂપે હોય છે જે પ્રદેશોદયથી ભોગવીને નાશ કરે છે. આથી એ નિશ્ચિત થાય છે કે જેટલી સ્થિતિ બંધાય છે એ સઘળી નિકાચીત રૂપે થતી નથી. નહિતર કોઇ જીવનો કોઇ કાળે મોક્ષ થઇ શકતો જ નથી.
આ રીતે જીવો સ્થિતિનો બંધ નિકાચના રૂપે બાંધે છે એમ કહેવાય છે કારણ કે સમયે સમયે જીવો પ્રકૃતિબંધ-સ્થિતિબંધ-રસબંધ- પ્રદેશબંધ કરે છે. એની સાથે સાથે સંક્રમયોગ્ય-ઉદ્વર્તના યોગ્ય-અપવર્તના યોગ્ય ઉદીરણા યોગ્ય ઉપશમના યોગ્ય નિર્ધાત્ત યોગ્ય અને નિકાચના યોગ્ય કર્મ પુદ્ગલોના સ્થિતિ અને રસને બાંધતો જાય છે. આથી એક સમયમાં જીવો કર્મબંધ માટે જે પ્રક્રિયા કરે છે તેનું વર્ણન લખતાં લગભગ પ્રાયઃ કરીને દોઢસો ક્લસ્કેપના પાના ભરાય એટલું કામ કરી રહેલો હોય છે.
આ રીતે સ્થિતિબંધનું વર્ણન થયું.
રસબંધનું વર્ણન
અશુભ પ્રકૃતિઓનો રસ કડવા લીમડાના રસ જેવો કડવો હોય છે. કડવા લીમડાનો એક શેર રસ કાઢવામાં આવે એ રસમાં સ્વાભાવિક રીતે જેટલી કડવાસ હોય છે તે એક ઠાણીયો રસ કહેવાય છે. એક શેર રસનો | ભાગ ઉકાળીને ૦|| ભાગ રાખવામાં આવે તે બે ઠાણીયો રસ કહેવાય છે. એક શેર રસનો અડધો ભાગ ઉકાળીને અડધો ભાગ રાખવામાં આવે તેમાં કડવાસ વધે છે માટે તે ત્રણ ઠાણીયો રસ કહેવામાં આવે છે.
એક શેર રસને ત્રણ ભાગ ઉકાળીને એક ભાગ રાખવામાં આવે તેમાં કડવાસની તીવ્રતા પેદા થાય છે તેને ચાર ઠાણીયો રસ કહેવામાં આવે છે.
આ ચારેય પ્રકારના રસના એક અણુ અધિક રસવાળા રસાણુઓવાળા પુદગલોની વર્ગણાઓ બે અણુ અધિક રસાણુવાળા પુદ્ગલોની વર્ગણાઓ અનંતી હોય છે. ત્રણ અણુ અધિક રસાણુવાળા પુદ્ગલોની અનંતી વર્ગણાઓ હોય છે. એમ યાવત્ સંખ્યાતા અણુ રસાણુઓ વાળા પુદ્ગલોની અનંતી વર્ગણાઓ હોય છે. અસંખ્યાતા અણુ એટલે રસાણુઓના પુદ્ગલોની અનંતી વર્ગણાઓ હોય છે અને એવી જ રીતે અનંતા
Page 25 of 44
