________________
તેટલા કાળ સુધીની ગોઠવણ કરતો જાય છે. આ ગોઠવણ રૂપે રહેલા યુગલોને નિષેક રચના કહેવાય છે.
નિષેક રચના રૂપે ગોઠવાયેલા પુદ્ગલો જેવા રસે બાંધેલા હોય એવા રસે જ ઉદયમાં ભોગવવા રૂપે ગોઠવાય છે. એટલે કે વિપાકોદયથી અથવા રસોદયથી ભોગવવા લાયક એ પુલો બને છે. એમાંના કેટલાક પુદગલોને પોતાના પરિણામના અધ્યવસાયથી વિપાકથી ભોગવવા લાયક પુદગલોને પ્રતિપક્ષી રૂપે ભોગવાય એવા કરે છે એટલે કે પ્રદેશોદયથી ભોગવવા લાયક બનાવે છે જેમકે નરકગતિના પુદ્ગલો. વિપાકથી ભોગવવા યોગ્ય હોય તે પુગલોને મનુષ્યગતિ રૂપે તિર્યંચગતિ રૂપે અથવા દેવગતિ રૂપે બનાવીને ભોગવીને નાશ કરે એ પ્રદેશોદયથી ભોગવટો કહેવાય છે. એવી જ રીતે કેટલાક પુદ્ગલો લાંબાકાળે. ભોગવવા યોગ્ય હોય એને નજીકના કાળમાં ભોગવાય એવા બનાવે છે એટલે કે લાંબાકાળને બદલે નજીકના કાળમાં ભોગવાય એવા બનાવવા એને અપવર્તના કહેવાય છે. એવી જ રીતે નજીકમાં ભોગવવા. યોગ્ય પુદ્ગલોને લાંબા કાળે ભોગવવા યોગ્ય બનાવવા અને એ રીતે ગોઠવણ કરવી એને ઉદ્વર્તના કહે
એવી જ રીતે કેટલાક પુદગલો પોતાના વિપાકના ઉદયની સાથે થોડા કાળ પછી ઉદયમાં આવવાના હોય એને તત્ કાળ ઉદયાવલિકામાં લાવીને, ભોગવીને નાશ કરવા એને ઉદીરણા કહે છે. આ રીતે કર્મની. બંધાયેલી સ્થિતિના ભોગવવાના પોતાના પરિણામથી અથવા અધ્યવસાયથી આટલા વિભાગો પેદા થાય છે.
કર્મો વિપાકોદય અથવા રસોદય-પ્રદેશોદય ઉદ્વર્તના દ્વારા અપવર્તના દ્વારા ઉદીરણા દ્વારા ભોગવાય છે.
એકેન્દ્રિય જીવો સમયે સમયે જઘન્યથી એક સાગરોપમ સ્થિતિ બંધમાંથી પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા. ભાગ જેટલો ઓછો સ્થિતિબંધ કરે છે અને ઉત્કૃષ્ટથી એક સાગરોપમ જેટલો સ્થિતિબંધ કરે છે.
એટલે કે મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના પુગલો જે સમયે એક સાગરોપમ કાળ સુધી ભોગવાય એટલી. સ્થિતિ વાળા બંધાય છે એટલે એ પુગલો સમયે સમયે ક્રમસર ઓછા ઓછા કરતા કરતા છેલ્લા પુદ્ગલો. એક સાગરોપમના છેલ્લા સમયે ભોગવાય એ રીતે ગોઠવણ રૂપે થાય તે સ્થિતિબંધ કહેવાય છે. બીજા સમયે જે પુદ્ગલો સ્થિતિબંધ રૂપે બંધાય તે એ સમયે અધિક પછી ઓછા ઓછા કરતા કરતા એક સાગરોપમના પલ્યોપમના સંખ્યામાં ભાગ જેટલા સમયો સુધી ગોઠવાય છે. આ રીતે સમયે સમયે જઘન્ય સ્થિતિ બંધ કરતો જીવ એક સાગરોપમના શરૂઆતના એક એક સમય ઓછા કરતા કરતા પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલા સમયોમાં એક એક સમય અધિક અધિક રૂપે એ પુદગલોની ગોઠવણ થતી જાય છે. આ રીતે પુદ્ગલોની ભોગવવા માટેની રચના કરવી તે નિષેક રચનાકાળ કહેવાય છે.
બેઇન્દ્રિય જીવો મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બંધ પચ્ચીશ સાગરોપમ કાળનો કરે છે અને સમયે સમયે જઘન્ય સ્થિતિબંધ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બંધમાંથી પલ્યોપમનો સંખ્યાતમા ભાગ જેટલો ઓછો સ્થિતિબંધ કર્યા કરે છે.
તેઇન્દ્રિય જીવો મિથ્યાત્વ મોહનીયનો ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ પચાસ ગણો એટલે કે પચાસ સાગરોપમ જેટલો કરે છે અને જઘન્યથી પચાસ સાગરોપમમાંથી સંખ્યાતમો ભાગ એટલે પલ્યોપમના સંખ્યામાં ભાગ જેટલો ઓછો સ્થિતિબંધ કરે છે.
ચઉરીન્દ્રિય જીવો મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મનો ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ બંધ એકેન્દ્રિય જીવો કરતાં સો ગણો. અધિક એટલે સો સાગરોપમ જેટલો સ્થિતિબંધ કરે છે અને જઘન્યથી સો સાગરોપમ સ્થિતિ બંધમાંથી
Page 20 of 44
