________________
જેવો થાય છે એટલે તે રસની તીવ્રતા નાશ પામી બે ઠાણીયા જેવો થઇ શકે છે. જ્યારે અકામ નિર્જરા કરનારા જીવને અશુભ પ્રકૃતિનો ચાર ઠાણીયો રસ ભોગવવા લાયક સત્તામાં રહેલો હોય તે તીવ્રતા રૂપે રહેલો હોય તો તેની તીવ્રતા ઓછી કરીને મધ્યમ રસે ચાર ઠાણીયા જેટલો રાખે છે તે અકામ નિર્જરા કહેવાય છે.
વૈરાગ્ય ભાવ પેદા થતો જાય એમ જીવ સમયે સમયે સકામ નિર્જરા કરતો જાય છે અને પુણ્યાનુબંધિ પુણ્ય બંધ કરતો જાય છે. એટલે કે શુભ પ્રકૃતિઓ અનુબંધ પૂર્વક બાંધે છે અને એની સાથે બંધાતી અશુભ પ્રકૃતિઓ મંદરસે બંધાતી જાય છે અને અનુબંધ વગર બંધાતી જાય છે.
વૈરાગ્ય ભાવની સાથે સરળ સ્વભાવ અને નિઃસ્વાર્થ ભાવમાં ખામી પેદા થતી જાય એટલે કે સરલ
સ્વભાવની સાથે માયા પેદા થતી જાય અને એ માયા ગમતી જાય તો બંધાતી શુભ પ્રકૃતિઓનો રસ અનુબંધ રૂપે બંધાતો હોવા છતાં સત્તામાં રહેલી અશુભ પ્રકૃતિઓના રસની સાથે કે જે અશુભ પ્રકૃતિઓ વર્તમાનમાં બંધાતી નથી એ પ્રકૃતિઓમાં શુભ પ્રકૃતિઓનો રસ સંક્રમીત થતો જાય છે અને નિકાચિત રૂપે પણ બનાવતો જાય છે. આ રીતે પહેલા-ચોથા-પાંચમા અને છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે જીવોના પરિણામથી થઇ શકે છે. જેમકે મલ્લિનાથ ભગવાનના આત્માએ છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે રહીને કે જેઓ નિરતિચાર ચારિત્રનું પાલન કરી રહ્યા છે, જિનનામ કર્મ નિકાચીત કરી રહ્યા છે એનો બંધ પણ ચાલુ છે એવા ઉંચી કોટિના પરિણામમાં રહેલા હોવા છતાં પોતાના મિત્ર મુનિ ભગવંતની સાથે પોતે પણ તપ કરે છે. ગુરૂ ભગવંત મિત્રોના તપની પ્રશંસા કરે છે પણ પોતાના આત્માની પ્રશંસા કરતા નથી. એ પ્રશંસા કરાવવાના હેતુથી પારણાના દિવસે કાંઇકને કાંઇક બ્હાનુ કાઢીને ગુરૂ ભગવંતની પાસે રજુઆત કરી ઉપવાસ આદિનું પચ્ચક્ખાણ માગે છે, ગુરૂ ભગવંત આપે છે. આ રીતે તપ કરવામાં જે માયા કરી એ માયાના પ્રતાપે છઠ્ઠા ગુમસ્થાનકે શુભ પ્રકૃતિરૂપે પુરૂષવેદ તીવ્રરસે બાંધે છે એ પુરૂષ વેદનો રસ સત્તામાં રહેલા સ્ત્રીવેદના સંક્રમીત કરતો જાય છે અને સ્ત્રીવેદને નિકાચીત કરતો જાય છે. એ નિકાચીત થયેલ સ્ત્રીવેદનો ઉદય એ આત્માના તેત્રીશ સાગરોપમ કાળ સુધી પુરૂષવેદનો ભોગવટો કરે છે છતાં પણ સ્ત્રીવેદનો રસ સંક્રમીત થઇ શકતો નથી અને મનુષ્યપણામાં સ્ત્રી તીર્થંકર રૂપે ઉત્પન્ન થયા અર્થાત્ વિપાકોદયથી અથવા રસોદયથી સ્ત્રીવેદનો ભોગવટો
કરતા થયા.
આ રીતે પ્રદેશોની વહેંચણી કરતો એકેન્દ્રિયમાંથી શરૂ કરી સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય મનુષ્યપણું કે તિર્યંચપણું પ્રાપ્ત કરે અને એ સન્ની જીવો પુરૂષાર્થ કરીને જ્ઞાન ગર્ભિત વૈરાગ્ય ભાવ પેદા કરે ત્યારથી જીવને વાસ્તવિક રીતે નિર્જરાનું ફ્ળ અને સંવરનું ફ્ળ પ્રાપ્ત થતું જાય છે. સંવર નિર્જરા કરતો કરતો આવતા કર્મોમાં અશુભ પ્રકૃતિઓના રસનું રોકાણ કરતો જાય છે એટલે કે હવેથી જે પ્રકૃતિઓ સમયે સમયે બંધાય તે પ્રકૃતિઓમાં બંધાતી શુભ પ્રકૃતિઓના પુદ્ગલો વિશેષ બંધાતા જાય અને ગુણસ્થાનક પ્રત્યયિક બંધાતી અશુભ પ્રકૃતિઓના પુદ્ગલો ઓછા બંધાતા જાય છે આને આશ્રવનો નિરોધ કહેવાય છે. એટલે કે આવતા અશુભ કર્મોનું એટલું રોકાણ કર્યું એની શરૂઆત કરી એમ કહેવાય છે.
જ્યાં સુધી આવતા અશુભ કર્મોને જીવ અટકાવે નહિ ત્યાં સુધી વૈરાગ્ય ભાવ પેદા થઇ શકે નહિ. સંપૂર્ણ આવતા કર્મનું રોકાણ ચૌદમા ગુણસ્થાનકે જીવ પ્રાપ્ત કરે છે. જો જીવ ચૌદમા ગુણસ્થાનકને પામવાનું લક્ષ્ય પેદા કરતો જાય તો જ પહેલા ગુણસ્થાનકે આવતા કર્મોને (અશુભ કર્મોને) રોકો શકે છે.
જ્યાં સુધી ચૌદમા ગુણસ્થાનકનું લક્ષ્ય પેદા ન થાય ત્યાં સુધી જીવોને અશુભ કર્મોનું જોર વધારે
Page 18 of 44
