Karm Bandha Vivechan Varnan

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 9

વિભાગ થાય છે.
(૧) દર્શન મોહનીય રૂપે. (૨) ચારિત્ર મોહનીય કર્મ રૂપે.
દર્શનમોહનીય રૂપે જે પદ ગલો પ્રાપ્ત થાય છે એમાં દર્શન મોહનીયની ત્રણ પ્રકૃતિઓમાંથી માત્ર એક જ મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મ બંધાતું હોવાથી એ સઘળાય પુદગલો મિથ્યાત્વને મલે છે.
બીજા ચારિત્ર મોહનીય કર્મરૂપે રહેલા યુગલો તેના અનંતાનુબંધિ ક્રોધ-માન-માયા-લોભ, અપ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ-માન-માયા-લોભ અને પ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ-માન-માયા અને લોભ એમ એના બાર વિભાગ રૂપે બારેય પ્રકૃતિઓને મળે છે. આ રીતે મોહનીય કર્મની સર્વઘાતી રસવાળી પ્રકૃતિઓમાં પુદ્ગલોની વહેંચણી થઇ.
' હવે દેશઘાતી રૂપે રહેલા મોહનીય કર્મના પુલોના મુખ્ય બે ભેદ થાય છે. (૧) કષાય મોહનીય કર્મરૂપે અને (૨) નોકષાય મોહનીય કર્મરૂપે.
કષાય મોહનીય રૂપે મળેલા પુગલોના સંજ્વલન ક્રોધ-માન-માયા અને લોભ એમ ચાર ભાગ થઇ ચાર પ્રકૃતિઓને મળે છે. બીજા નોકષાય મોહનીય કર્મને મળેલા પુગલોના, નોકષાય મોહનીયની નવ પ્રકૃતિઓમાંથી એક સાથે એક સમયે પાંચ પ્રકૃતિઓનો બંધ થતો હોવાથી એના પાંચ વિભાગ થાય છે.
પાંચ પ્રકૃતિઓ એક સાથે એક સમયે આ રીતે બંધાય છે. (૧) હાસ્ય-રતિ-ભય-જુગુપ્સા અને પુરૂષવેદ. (૨) હાસ્ય-રતિ-ભય-જુગુપ્સા અને સ્ત્રીવેદ. (3) હાસ્ય-રતિ-ભય-જુગુપ્સા અને નપુંસકવેદ. (૪) અરતિ-પતિ-ભય-જુગુપ્સા અને પુરૂષવેદ. (૫) અરતિ-પતિ-ભય-જુગુપ્સા અને સ્ત્રીવેદ. (૬) અરતિ-રતિ-ભય-જુગુપ્સા અને નપુંસકવેદ.
આ છ માંથી એક સાથે એક સમયે કોઇપણ એક વિભાગની પ્રકૃતિર નો બંધ કરે છે માટે તે વખતે બંધાતા દેશઘાતી પુદગલોના પાંચ વિભાગ એક સરખા થાય છે.
કર્મની વહેંચણીમાં નામકર્મના વિભાગ રૂપે જે જથ્થો પ્રાપ્ત થયેલો હોય તે નામકર્મનો બંધ શુભરૂપે અને અશુભરૂપે એમ બન્ને રીતે એક સાથે એક જ સમયે બંધાય છે એટલે કે જીવો પહેલા ગુણસ્થાનકથી આઠમા ગુણસ્થાનકના છઠ્ઠા ભાગ સુધીમાં રહેલા હોય છે ત્યાં સુધી એકલી નામકર્મની શુભ પ્રકૃતિઓનોય. બંધ કરતા નથી અને એકલી અશુભ નામકર્મની પ્રકૃતિઓનોય બંધ કરતા નથી. બન્ને સાથે જ બંધાતી હોવાથી શુભ અને અશુભ બન્નેનો બંધ કરે છે.
જ્યારે જીવો સંકલેશ અવસ્થામાં વિધમાન હોય ત્યારે બંધાતી અશુભ પ્રકૃતિઓનો તીવ્રરસ બાંધે છે અને તે વખતે બંધાતી શુભ પ્રકૃતિઓ મંદરસે બંધાય છે. જ્યારે વિશુધ્ધિમાં વિધમાન હોય ત્યારે બંધાતી અશુભ પ્રકૃતિઓ મંદરસે બંધાય છે અને તે વખતે બંધાતી શુભ પ્રકૃતિઓ તીવ્ર રસે બંધાય છે. આ નિયમને અનુસરીને એકેન્દ્રિય થી પંચેન્દ્રિય સુધીનાં જીવો સમયે સમયે શુભનામ કર્મ અને અશુભ નામકર્મ એક સાથે બાંધે છે કારણ કે નામકર્મ બાંધતી વખતે શુભ અને અશુભ બન્ને પ્રકારના પરિણામો એક સાથે હોય છે.
સાતકર્મનો બંધ કરતા નામકર્મને કર્મના સમુદાયનો જે જથ્થો પ્રાપ્ત થયેલો હોય તે જથ્થામાંથી
Page 9 of 44