________________
૬૫૬ : મનન અને ચિંતન . ઈન્દ્રિયે જ્યારે બેકાબુ બની જાય છે, એશ્વર્ય વિષમાં આસકત ન હોય તેજ સ્વતંત્ર છે.. ચારે ક્ષીણ થઈ જાય છે, ઉચે હોદો જ્યારે શામ-દામ આદિના તાવિક અથ.. છીનવાઈ જાય છે. ત્યારે લેકને મદ કઈક અંશે કેવળ બહારથી શાંતિ રાખવી એ શમ નરમ પડે છે, છતાં તે પિતાની કાંઈક ને કાંઈક નહીં પણ બુદ્ધિની હંમેશને માટે આભામાં મધ તે રાખી જ જાય છે.
નિષ્ઠા રહે એજ ખરે શમ. પ્રેમ-પિતાનાથી હલકા તરફના પ્રેમનું નામ ઈદ્રિની બલવત્તા અને વૃત્તિઓનું ઉથાન યા. પિતાનાથી સરખા સાથેના પ્રેમનું નામ થતાં તેજ તત્કાળ આત્મામાં દાબી દેવું તે દમ ' સ્નેહ. પિતાના કરતા શ્રેષ્ઠ ઉપરના પ્રેમનું નામ
પૂર્વોપાર્જિત અશુભદયથી પ્રાપ્ત થયેલા ભકિત કહેવાય છે.
દુઃખને આનંદ વડે સહન કરવું એ તિતિક્ષા. હૃદયને સ્વભાવ આ રીતે પ્રીતિ, સ્નેહ,
જિહા તથા કપ્રિયના વેગને રેક તે દયા અને ભક્તિ વગેરે ભાવનાઓ ખીલવવાને છે. મગજને સ્વભાવ જ્ઞાનથી અને હૃદયને સાચી વૃતિયાને ધીરજ. સ્વભાવ લાગણીઓથી જગત સાથે સંબંધ સર્વ પ્રાણીમાત્રને દ્રોહ છોડી દે તે દાન. આંધવાને છે.
ભેગમાં ઉપેક્ષાવૃત્તિ તેજ તપ. સત્યાનની પ્રાપ્તિ અને લાગણીઓની વાસનાઓને શેકવી તેજ ખરૂં શૌર્ય. ચાગ્ય ખીલવણી એ મનુષ્યને જ અધિકાર છે. જેણે પ્રેમ કરી જાણે છે તેજ સ્વર્ગ મેળવી
સૂક્ષ્મ શરીર અને સ્કુલ શરીર શકે છે.
વીજળીના બત્તીમાં જેમ તેના અંદર રહેલા
તાર વીજળીના પ્રકાશને ગ્રેડણ કરે છે અને સ્વર્ગ, નરકાદિકને આ લોકમાં
બહારના ગળાને પ્રકાશિત કરે છે તે મુજબ તારિક અથર-
મન આત્માના પ્રકાશને ગ્રહણ કરી સ્વયં પિતે સત્વગુણને ઉદય થવો એટલે આત્મજ્ઞાન જ પ્રકાશમાન બની
ગનો ઉદય થશે એટલે આમના જ પ્રકાશમાન બની પ્રાણ અને ઇદ્રિ દ્વારા પ્રાપ્ત કરવાની તીવ્ર બુદ્ધિ થવી તેજ સ્વર્ગ. તમે સ્થૂલ શરીરને પ્રકાશમાન કરે છે. કેઈ કારણથી ગુણની વૃદ્ધિ થવી એજ નરક. '
એ તાર ખરાબ થઈ જાય તે વિજળીને પ્રકાશ સદ્દગુરુ કે જે મારૂં એટલે આત્માનું જ બહારના ગાળામાં આવી શકતું નથી. કારણ કે સ્વરૂપ છે તેને જ સાચે બંધુ સમજે.
તેનામાં વીજળીના પ્રકાશને ગ્રહણ કરવાનું
સામર્થ્ય નથી. એ પ્રમાણે સૂમ શરીર જ્યારે ઘર એ ઘર નહીં પણ આત્મા એજ ઘર સ્થલ શરીરને છોડીને ચાલી જાય છે, ત્યારે તેમાં છે એમ સમજવું.
આત્માને પ્રકાશ દેખાતું નથી, કારણ કે સ્કૂલ પૈસાવાળો ધનવાન નહીં, પણ ગુણવાનને શરીરમાં પ્રકાશને ગ્રહણ કરવાની શકિત નથી. જ સાચે ધનવાન સમજે.
સત્કર્મ : બને તેટલાં સત્કમ કરે. દુષ્ક નિધન હોય તે દરિદ્રી નહીં, પણ અસં- થી બચો. આપણું કર્તવ્યનું સાચી નીતિથી તેણીને જ દારિદ્રી સમજ.
પાલન કરે. જે પરિસ્થિતિ હોય તેમાં રહી - જે રાંક હેય તે કંગાલ નહીં પણ અજિ- સત્કમમાં મનને પરોવવું. સત્યમ એજ શ્રેષ્ઠ તેંદ્રિય હેય તે જમાલ.
પૂજા છે. પરમાર્થ, સેવા, બીજાને માટે ત્યાગ રાજાતિ સાવ નહી, પણ જેની બુદ્ધિ વૃતિ અને નિવાર્થ પ્રેમવ્યવહાર એને જ
