________________
સં. ડાકટર શ્રી વલલભદાસ નેણશીભાઈ મેરબી
- મનને સ્થિર કરવાના ઉપાય કામ, ક્રોધ વિગેરે મગર રહે છે પણ શરીરે
હળદર ચિળીને જળમાં પ્રવેશ કરવાથી મગરને સસારમાં રહીને નાના પ્રકારના વ્યવહા- ભય રહેતો નથી. વિવેક, વીરાગ્ય એ હળદર છે. રમાં ગુંથાયાથી શરૂઆતમાં મનને સ્થિર કરતાં સત્યાસય વિચારનું નામ વિવેક છે. બહુ મુશ્કેલી પડે છે. નાના છોડવાની આસપાસ
મન જ મુક્ત થાય છે અને મન જ બંધા.. વાડ ન કરીયે તે બકરી ચરી જાય, માટે શરૂ- યલ છે. મન જે રંગમાં રંગાય તે રંગમાં તમે આતમ વાડ કરવા જઈ એ. ઝાડ મેટું થયા રંગાયા કહેવાઓ. ધીમે-ધયેલા ધળા કપડા પછી તેને વાડની જરૂર રહેતી નથી. પછી તેની જેવું મન છે. લાલ રંગમાં બળે એટલે લાલ સાથે હાથીને બાંધીયે તે પણ તેને કાંઈ ઈજા થશે. ભૂરા રંગમાં બળશે તો ભુરૂં દેખાશે. જે થતી નથી.
રંગે રંગશે તેવું દેખાશે. સંસારાસક્ત જીવને એક "કારને મહારગ મનને લીધે જ બધું છે. એક બાજુએ સ્ત્રી છે. તે પ્રભુને વિસરી ગયે છે કનક, કામિનીની મેહજાળમાં બંધાયેલ છે. તાવ, "મારી
અને એક તરફ છોકરાં છે. મન એક છે, તે પણ વાળા રેગીને ઓરડામાં પાણીને ઘડે, અને
સ્ત્રી તરફ આપણે એક પ્રકારને ભાવ રહે છે,
અને છોકરાંઓ તરફ બીજા જ પ્રકારનો ભાવ રહે અથાણું રાખ્યું હોય તે કાંઈ બાકી રહે !
છે. મનથી જ બંધન અને મનથી જ મૂક્તિ છે. અથાણું ખાવાની પ્રબળ ઇચછાને વશ થઈ તે જરૂર અથાણું ખાય છે અને પછી તરસ લાગ- પ્રભુનું નામસ્મરણ કરવાથી મનુષ્યના દેડ વાથી પાણી પીએ છે, હવે એને કદી આરામ અને મન શુદ્ધ થાય છે. થાય ખરો ? જે એને સાજો કરે હોય તે
- ફણસ કાપવું હોય તો પ્રથમ હાથ તેલવાળા તેને બીજા ઓરડામાં સુવાડવો જોઈએ. સંસાર બદ્ધ જીવની એવીજ અવસ્થા છે. વિષય એ
* કરીને કાપવું. નહીંતે તેને ચીકણો રસ હાથને
છત્ર
ચોંટી જાય છે. તેવી જ રીતે પ્રભુપ્રેમરૂપી તેલ પાણીને ઘડે છે અને તૃષ્ણ એ તરસ છે. જેમ હાથે ચયા પછી જ સંસારના કાર્યમાં હાથ અથાણું સાંભળતાં મોંમાંથી પાણી છુટે છે તેમ નાંખવે. એ પ્રેમ અને ભક્તિ મેળવવા માટે સ્ત્રી આદિ વસ્તુઓ ઉપર નજર જતાં મોહવશ એકાંતવાસની જરૂર છે. જીવના મનમાં વિકાર ઉત્પન્ન થાય છે માટે તેને એકાંતરૂપી અનુપાનની બહુ જરૂર છે.
* માખણ બનાવવું હોય તે પ્રથમ દૂધનું વિવેક અને વૈરાગ્યની પ્રાપ્તિ કરીને પછી
દહીં કરવા સારૂ તેને એકાંતમાં સ્થિર મુકી સંસારમાં તેને હરકત નથી. સંસારસમુદ્રમાં
રાખવું જોઈએ. હલાવ હલાવ કરીયે તે દહીં
કે માખણ કશું પણ ના બને, દહીં થયા પછી જેટલી જ ભગવાનની આજ્ઞા વહાલી હોય. જ તેને એકાંતમાં ખૂબ વાવવું જોઈએ. તે જ
ભગવાન આપણને કેટલા વહાલા છે? તેને માખણ થાય. તેવી જ રીતે મન વડે એકાંતમાં • તારીજે, ભગવાનની આજ્ઞાથી અવિરુદ્ધ પ્રકારનાં ઈશ્વરનું કે તેના પ્રરૂપેલા તત્વનું ચિંતન ઉપરનાં વાકયમાં આજે આપણે કેટલા અંશે કર્યાથી જ્ઞાન, વૈરાગ્ય અને ભકિત મળે છે પણ બંધબેસતા થઈ રહ્યા છીએ, તેને પાકે હિસાબ એ મનને સંસારમાં રાખી મુકવાથી તે નીચ કાઢવાથી ચેકકસ આવી જશે.
અને મલિન બની જાય છે. સંસારમાં તે માત્ર
