________________
ખંડ : ૨ :
૧૮૧
ડુબતા માનવને, પોતાની પાસે રહેલું વજન જેમ ડુબાડવામાં મદદગાર બને છે, તેમ વિરક્તિ ભાવનાથી રહિત કે જ્ઞાન પાપાચરણમાં મદદગાર હેઈ સંસારવૃદ્ધિનું કારણ બને છે.
સંસાર વૃક્ષનું બીજ જેમ કર્મો છે. ને તે વૃક્ષવૃદ્ધિનું કારણ મેહમયી વિલાસી ચેષ્ટાઓ છે, એને નવપલ્લવિત કરનાર આશ્રવનાં દ્વાર છે; તેમ મેક્ષવૃક્ષનું બીજ સમ્યગદર્શન છે. તેની વૃદ્ધિનું કારણ સભ્યજ્ઞાનદ્વારા આત્માને થતો અખંડ આનંદનો અનુભવ છે. જ્યારે તેને નવપલ્લવિત બનાવનાર શુભાશયથી અને શુદ્ધાંતકરણથી કરાએલી જિનાજ્ઞાવાસિત સદ્ધિયાઓ છે.
આત્માની ભૂમિ ઉપર મને વૃક્ષને આશ્રય લઈ, આશાતૃષ્ણાની વિષવેલી ફુલીફાલી બને છે, અને તેમાં કુવિક૯પજન્ય ફળે પેદા થાય છે. તેથી પ્રાણુઓને તે મિજાજી બનાવે છે, મૂછગત દશાને કારમે અનુભવ કરાવે છે, તથા સંયોગ અને વિયેગની હારમાળાઓને ગણિતાકાર બનાવી સરવાળે નફામાં ૦-ઝીરે રાખે છે.
અપમાન કરનાર કે ગાળો દેનારો સાચો દુશ્મન નથી. એક રીતે તો એ સાચો મિત્ર છે; કારણ કે, તે તે સાવધાન બનાવે છે, અને જાગ્રત દશામાં લાવે છે. પવિત્ર અને આદર્શ જિંદગીને કલંકિત કરનાર તો ક્રોધ-માન-માયા ને લેભનાં આક્રમણે અથવા હલ્લાઓ છે. એ જાણું પ્રજ્ઞાવાનેએ અંતર
