Kalpniryukti

Author(s): Bhadrabahusuri, Manikyashekharsuri, Vairagyarativijay
Publisher: Shrutbhuvan Sansodhan Kendra

Page 28

कल्पनिर्युक्तिः
३.
४.
ठवणाए निक्खेवो छक्को, दव्वं च दव्वणिक्खेवो । खेत्तं तु जम्मि खेत्ते, काले कालो जहिं जो उ ॥५४॥ ओदइयाईयाणं, भावाणं जा जहिं भवे ठवणा । भावेण जेण य पुणो, ठविज्जए भावठवणा उ ॥५५॥
३
उडुबद्धे एक्केक्कं मासं खेत्तोग्गहो भवति त्ति । वरिसासु चत्तारि मासा एगखेत्तोगो भवति त्ति जिट्ठोग्गहो । एषां व्यञ्जनतो नानात्वं, न त्वर्थतः ॥५२ ॥५३॥
I
(३-४) (प्रा०चू० ) एषामेकं ठवणाणामं परिगृह्य णिक्खेवो कज्जति । ठवणा निक्खेवो गाहा । नाम-ठवणातो गताओ, दव्वट्ठवणा जाणगसरीर - भवियसरीर-वतिरित्ता । दव्वं च दव्वनिक्खेवो । जाई दव्वाइं परिभुंजंति जाणि य परिहरिज्जंति । परिभुज्जंति तणडगल-छार-मल्लगादि । परिहरिज्जंति सचित्तादि ३ । सचित्ते सेहो ण पव्वाविज्जति, अचित्ते वत्थादि ण घेप्पति, पढमसमोसरणे, मीसए - सेहो सोवहितो । खेत्तट्ठवणा सकोसं जोयणं, कारणे वा चत्तारि पंच जोयणाई । कालट्ठवणा चत्तारि मासा, यच्च तस्मिन् कल्प्यम् । भावठवणा कोहादि-विवेगो भासासमितिजुत्तेण य होतव्वं ॥ ५४ ॥५५॥
६. वर्षाकालसम्बन्धिनां द्रव्यक्षेत्रकालभावानां स्वीकारः । यतो ऋतुबद्धे एकैकं मासं तिष्ठन्ति वर्षासु चत्वार इत्यादि । अत्र 'व' त्वमिति भेदः ।
७. वर्षाकालारम्भे एव श्रावणवदिप्रतिपदि वासः, चः समुच्चये ।
८. प्रथमसमवसरणं वर्षाप्रारम्भे प्रथममवस्थानम् ।
९. स्थापना ऋतुबद्धादन्या मर्यादा स्थाप्यतेऽत्रेति ।
१०. ज्येष्ठावग्रहो बहुकालस्थानम् । एषां व्यञ्जने नानात्वम्, अर्थत ऐक्यम् ॥५३॥ (३-४) (अव०) एषां मध्ये एकां स्थापनामाह वत्याह ( नामाहत्याह) ।
स्थापनाया निक्षेपः षड्विधः स्यात् । नामस्थापना - स्थापनास्थापने अस्येष्टे । द्रव्यनिक्षेपेशिष्य-सोपधिशिष्य-वस्त्राद्यं वर्षासु न ग्राह्यम्, अचित्तं तृणडगलरक्षादि ग्राह्यम् । क्षेत्रे स्थापना - यस्मिन् क्षेत्रे स्थिताः तस्मिन् अर्धतृतीयक्रोशः प्रमाणम् । काले स्थापना - यत्राषाढपूर्णिमादौ तु कालश्चातुर्मासीस्थितिलक्षणः सा । भावे स्थापना - समितिगुप्तिपरैः क्षायोपशमभावेन स्थेयम् ॥५४॥
तत्र औदयिकानां भावानां मध्ये या यत्र स्थापना स्यात् । तत्र औदयिकं विना क्षायोपशमिकादिषु भावेषु स्थापना भवेत् । येन भावेन क्षायोपशमिकेन स्थाप्यते चतुर्मासी स्थितिः सा तु भावस्थापना ॥ ५५ ॥