Kalpniryukti

Author(s): Bhadrabahusuri, Manikyashekharsuri, Vairagyarativijay
Publisher: Shrutbhuvan Sansodhan Kendra

Page 59

३४
कल्पनियुक्तिः
६७. पुव्वाहीयं नासइ, नवं च छातो अपच्चलो' घेत्तुं ।
खमगस्स य पारणए वरिसति असहू य बालाई ॥११८॥ ६८. वाले सुत्ते सुई कुडसीसग छत्तए अपच्छिमए ।
णाणट्ठी तवस्सी अणहियासि अह उत्तरविसेसो ॥११९॥
सुत्तियस्स असतीए ताहे तलसूची तालसूची वा उवरिं काउं, जाधे सूचीवि णत्थि, ताहे ३कुडसीसयं सागस्स पलासस्स वा पत्तेहिं काऊण सीसे च्छुभित्ता हिंडंति । कुडसीसयस्स असतीए छत्तएण हिंडंति । एस नाणट्ठी-तवस्सि-अणधियासाण य उत्तरविसेसो भणितो । एवं पज्जोसवणाए विही भणितो ॥११५-११९॥
काले च तत् संयमक्षेत्रं स्यात् । ते तस्माच्च्युताः संयमक्षेत्रच्युता अशिवादिकारणैरन्यक्षेत्रसङ्क्रान्ताः । यत्र संयमोपकरणानि वर्षाकल्पाश्च दुर्लभाः । यस्मिन् दिने वर्षाः पतन्ति तस्मिन् दिने बहिर्मा यान्तु । तत्रापि यदि तेषां मध्ये ज्ञानाथि-तपस्वि-अनध्यासिकाः स्युः तदा भिक्षाकालमासाद्य-प्राप्य वग्घारिवृष्टौ वक्ष्यमाणे । तु उत्तरकरणेन यतितव्यम् ॥११६।।
उण्णिय० वाले० ॥ यदि उणिक: कल्पोऽस्ति तदा तेन हिण्डते । असति औष्ट्रिकेन तस्याभावे कुतपेन उदरामामजेन हिण्डते ॥११७।।
तत्र हेतुमाह-पुव्वा० । बुभुक्षितस्य पूर्वाधीतं नश्यति, नष्टं च श्रुतं छाओ-ग्रहीतुम् अप्रत्यलोऽक्षमः स्यात् । क्षपकस्य तपस्विनश्च पारणके मेघो वर्षति । बालश्च असहः क्षुधं न सहते । अथ उत्तरकरणम् ॥११८।।
___एतत्त्रयं वालजं स्यात् । तस्याभावे सौत्रेण श्वेतेन दृढेनोपरिप्रावृतेन हिण्डते । तदभावे सुच्या ताल(तालपत्र)खूपकेन तदभावे कुडसि-सकेत-शाकपत्र-पलाशपत्रखूपकेन शीर्षोपरिदत्तेन । तदभावे छत्रकेन हिण्डते । अत्र छत्रमपश्चिमम् अन्त्यम् उत्तरकरणम् एवं ज्ञानाथि-तपस्वि-अनध्यासिकानाम् । अथ प्रकारान्तरे उत्तरणविशेषः स्यात् ॥११९।।
॥ इति श्री कल्पनियुक्तिः सम्पूर्णाऽवचूरिः श्री माणिक्यशेखरसूरीन्द्रविरचिता ॥
तन्निष्पन्नं सूत्रमपि किट्टिसम्, अथवैतेषामेवोर्णादीनां द्विकादिसंयोगतो निष्पन्नं सूत्रं किट्टिसम्, अथवोक्तशेषश्वादिलोमनिष्पन्न किट्टिसं से तमित्यादि निगमनम् ॥४४॥ अथ पञ्चमो भेदोऽभिधीयते, से किं तमित्यादि । वल्काज्जातं वल्कजं तच्च सणप्रभृति । क्वचित्पुनरतस्यादीति पाठः । तत्रातसीसूत्रं मालवकादिदेशप्रसिद्धम् । से तमित्यादि निगमनम् । उक्तं पञ्चविधमण्डजादिसूत्रं तद्भणने चोक्तं ज्ञशरीरभव्यशरीरव्यतिरिक्तं द्रव्यश्रुतमतस्तदपि निगमयति-से तं जाणगेत्यादि ।
१. 'न पच्चलो' पाठान्तरम् । २. कुडसीसग-(कुण्डशीर्षक) वंशनिर्मितं शिरस्त्राणम् । ३. पर्णनिष्पन्नम् ।