________________
---
નયાભાસ (દુનય)
ઉત્તર-બીજા અંશો માટે પ્રતિકૂળ અભિપ્રાય ન ઉચ્ચાર અર્થાત્ તેનો નિષેધ ન કરે, તે બીજા અંશે તરફની ઉદાસીનતા કહેવાય. આ છેડો લાલ છે, એટલું જ વિધાન કરીએ તે એની ઊંચાઈ, જુવાનીને કે પાણીદારપણાનો નિષેધ થતું નથી, એટલે તેમાં બીજા અંશે પ્રત્યે ઉદાસીનતા પ્રવર્તે છે. ૩-નયાભાસ (દુર્નય)
પ્રશ્ન–વસ્તુને ઈષ્ટ અંશ ગ્રહણ કરી બીજા અંશેને નિષેધ કરીએ તે શું થાય ?
ઉત્તર–એ જ્ઞાન નયરૂપ ન રહેતાં નયાભાસ બની જાય, દુર્નયની કટિમાં આવે. નયાભાસ કે દુનય એ મિથ્યાજ્ઞાન છે, અસત્ય જ્ઞાન છે. દાખલા તરીકે ઢાલને જેનારાઓએ “આ ઢાલ સોનેરી જ છે” અને “આ ઢાલ રૂપેરી જ છે” એમ માન્યું તે નયાભાસ હતો, દુર્નય હતે. “આ ઢાલ સેનેરી જ છે એમ કહેતાં તેનાં રૂપેરીપણાને નિષેધ થયે અને આ ઢાલ રૂપેરી જ છે, એમ કહેતાં તેમનાં સોનેરીપણાનો નિષેધ થયે. વાસ્તવમાં એ ઢાલ સેનેરી પણ હતી અને રૂપેરી પણ હતી, એટલે તેમનું એ જ્ઞાન મિથ્યા હતું, અસત્ય હતું.
શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે “સ્વામિનારાસિંહાંરાજપા નામાવI પિતે ગ્રહણ કરેલા અંશથી બીજા અંગેનો - અપલાપ કરનાર-નિષેધ કરનાર નયાભાસ છે? તાત્પર્ય કે એ
