________________
- ૨૮
નયવિચાર
તેનો નાશ” એ ઉક્તિમાં નામ શબ્દ આ પર્યાયના અર્થમાં એ જ સમજવાનું છે.
દ્રવ્યાર્થિક નયના ત્રણ પ્રકારે છેઃ (૧) નૈગમ, (૨) સંગ્રહ અને (૩) વ્યવહાર. પર્યાયાર્થિક નયના ચાર પ્રકારે છેઃ (૧) ઋજુસૂત્ર, (૨) શબ્દ (૩) સમભિરૂઢ અને (૪) એવંભૂત. આ બંને પ્રકારેને સાથે ગણતાં સાતની સંખ્યા થાય છે અને તેની જ વિશેષ પ્રસિદ્ધિ છે.
નયકણિકામાં કહ્યું છે કેयथोत्तरं विशुद्धाः स्युर्नयाः सप्ताप्यमी तथा । एकैकः स्याच्छतं भेदास्ततः सप्तशताप्यमी ॥१९॥ अथैवं भूतसमभिरूढयोः शब्द एव चेत् ।। अन्तर्भावस्तदा पंच नयपंचशतीभिदः ॥२०॥
આ સાતે નયે ઉત્તરોત્તર વિશુદ્ધ છે, એટલે સૂક્ષમ છે. આ અકેક નયના સે સે ભેદ છે, તેથી તેમની કુલ સંખ્યા ૭૦૦ ની થાય છે. અને એવંભૂત તથા સમભિરૂઢ - નયને શબ્દનયમાં જ અંતર્ભાવ કરીએ તે નયની સંખ્યા
પાંચની થાય છે અને તે દરેકના સે સે ભેદ ગણતાં કુલ - સંખ્યા ૫૦૦ ની થાય છે.”
તે સંબંધી પ્રાચીન ગાથા નીચે મુજબ છે - एक्केको य सयविहो सत्त नय सया एमेव । - અન્નોવિત્ર શ્રાપણો, તથા નયા તુ
“સાત નયમાં દરેક નય શતવિધ– પ્રકાર છે,
