________________
કામ-ક્રોધ-ઈર્ષ્યા-૨સગારવ-મદ-માયાદિક દોષો, સૂક્ષ્મદેષ્ટિથી આતમદર્શન કરતા મુનિ મહાયોગી. ધન. ૩૨
સાંભળીને પણ મા-બાપ પોતાના પતંગ ચગાવવા જતા દીકરાને હિતશિક્ષા આપે કે “જો જે બેટા ! સાચવજે. પડી ન જઈશ.'
એમ આ મિથ્યાત્વ પણ ઘણો મોટો દોષ છે. આ દોષ ઉપરના ઉત્તરગુણોના અતિચારો સેવનારાઓમાં તાત્કાલિક તો ઘણા ઓછાને લાગતો હોય, તોય શાસ્ત્રકારો તો એનો નિર્દેશ કરવાના જ કે “આ દોષ સેવવામાં મિથ્યાત્વ લાગશે.' ભલે એક ટકા જેટલી પણ એની સંભાવના હોય.
(૧૪૯)(૩) આ નિશ્ચયનયનો અભિપ્રાય હોય. નિશ્ચય તો સંયમશ્રેણીના કોઈપણ સંયમસ્થાન પરથી જરાક નીચેના સંયમસ્થાન પર આવનારાને ય મિથ્યાત્વ માની લેનાર છે. એ તો એમ જ માને છે કે સંયમ એજ સમ્યક્ત્વ છે અને એનું કાર્ય તો જીવને ઉ૫૨-ઉ૫૨ ચડાવવાનું જ છે. જીવ જો એક ડગલુંય પાછળ રહે તો એ સમ્યક્ત્વ-સંયમનો અભાવ જ ગણાય. કેમકે કાર્ય થયું નથી. એટલે એ તો નાનકડો પણ દોષ સેવનારને મિથ્યાત્ત્વ માની લે. જ્યારે ખરેખર તો એ મિથ્યાત્વી મનાયેલો આત્મા માત્ર ઉપરના સંયમસ્થાનમાંથી પડી નીચેના સંયમસ્થાનમાં જ ઉભો હોય. અબજો-અબજો (અસંખ્ય) સંયમસ્થાનો હોવાથી આ ચડ-ઉતર ચાલ્યા જ કરતી હોય છે. પરમાર્થથી તે કંઈ પહેલા ગુણસ્થાને ગયો હોતો જ નથી.
આવી કોઈક અપેક્ષાઓથી શાસ્ત્રકારોએ ઉત્તરગુણોમાં દર્દોષો સેવનારાને પણ મિથ્યાત્વ લાગવાની પ્રરૂપણ કરી હોય એવું માનવું યોગ્ય છે, કે જેથી શાસ્ત્રવિરોધ ન આવે.
ક્ષમા કરજે, શિષ્ય ! મનોગુપ્તિના નિરૂપણમાં આ કેટલીક સૈદ્ધાન્તિક બાબતોનું મેં વિસ્તારથી નિરૂપણ કર્યું એ તને અજુગતું લાગ્યું હશે. પણ આ બધુ સમજાવવું એટલા માટે જરૂરી હતું કે મનોગુપ્તિ પરિણતિપ્રધાન છે, નિશ્ચયપ્રધાન છે અને એટલે જ પૂર્વે જે નિશ્ચયમંડન - વ્યવહારખંડન કરેલું, એમાં અપેક્ષાવાદ ખૂબજ મહત્ત્વનો છે એ જણાવવું જરૂરી હતું. કે જેથી કોઈ આ બધું સાંભળી ઉંધું પકડી ન બેસે.
પ્રસ્તુતમાં એ નિશ્ચય-વ્યવહાર વચ્ચે શું અપેક્ષા છે ? એ વિચારવાનું છે.
જ
એક વાત તો નિશ્ચિત જ છે કે મોક્ષની પ્રાપ્તિ પરિણતિ, નિશ્ચયનયથી થાય છે. એકવાર અપુનર્બંધકતાની પરિણતિ પ્રગટી જાય તો પછી ઝપાટાબંધ એક પુદ્ગલ પરાવર્તમાં મોક્ષ થઈ જાય. પણ જો આ પરિણતિ ન પ્રગટી તો અનંતા અનંતા પુદ્ગલપરાવર્તો સુધી, અનંતાનંત ક્રિયાઓ કરવા છતાંય મોક્ષપ્રાપ્તિ નથી જ નથી.
(૧૫૦)રે ! ખુદ મોક્ષ પોતે જ પરિણતિરૂપ છે, નિશ્ચયરૂપ છે. સંપૂર્ણપણે રાગદ્વેષ વિનાની પરિણતિ એનું નામ જ મોક્ષ.
મહોપાધ્યાયજી કહે છે કે “માવોક્ષસ્તુ તદ્વેતુાત્મા રત્નત્રયાન્વયી' સકલકર્મોના ક્ષયનું વીર વીર વીર વીર વીર અષ્ટપ્રવચન માતા ૭ (૨૪૮) વીર વીર વીર વીર વીર
