________________
તપ : પર ઉપકાર કાજે પણ જે માનવર સ્વાધ્યાય ઉવેખ, ગચ્છાચારે નિઘો તે. જાણી સ્વાધ્યાયી બનતા. ધન. ૧૦૧
અને અમુકને દોષકારી બને.) તેમ મિલનારંભી = સાવઘકાર્યોમાં ખૂંપેલા ગૃહસ્થો અને જૈન સાધુઓ રૂપ અનુષ્ઠાતાઓને અનુસારે દ્રવ્યસ્નાન અને ભાવસ્નાન રૂપ ધર્મસાધનો ગુણકારી અને દોષકારી બને. (દ્રવ્યસ્નાન ગૃહસ્થને દ્રવ્યપૂજાદિ માટે હિતકારી, સાધુઓને અહિતકારી.... આમ અધિકારી પ્રમાણે ધર્મસાધનોની વ્યવસ્થા છે.)
=
(૧૩૭) ય: સ્વયમેવ आत्मनैव भीतः = परस्य वैयावृत्त्यादिकारणे खरण्टनादिद्वेषप्रसङ्गादवाप्तभयः वैयावृत्त्यं = उपधिप्रतिलेखनाहाराद्यानयनादिकं करोति आचार्यपदस्थः, न स्वहस्तेनैव शिष्या अविनीताः क्रियन्ते.... वैयावृत्त्यपरे गुरौ 'अहो ! अनीश्वराः प्रवजिता एते' इति प्रवचनलाघवमप्युपजायते ।...स्वयमेव वैयावृत्त्यकरणं आचार्यस्यानुचितमिति भावः । - સામાચારી
પ્રકરણ-૧૮.
અર્થ : જે આચાર્ય એમ વિચારીને ગભરાઈ જાય કે “શિષ્યો પાસે વૈયાવચ્ચાદિ ક૨ાવવામાં ઠપકો ર આપવાદિ પ્રવૃત્તિ પણ કરવી પડે અને એમાં મારે દ્વેષ કરવો પડે,” અને એ ભયથી જાતે જ ઉપધિપ્રતિલેખન, ગોચરી લાવવી વગેરે કાર્યો કરે, એ તો પોતાના હાથે જ પોતાના શિષ્યોને અવિનયી બનાવે છે.
બીજું એ કે, આ રીતે આચાર્ય જાતે વૈયાવચ્ચ કરે તો એમના સૂત્ર અને અર્થ ક્ષીણ થવા માંડે. (પુનરાવર્તનાદિ ન થવાથી) તથા વાદી કે રાજાદિ આવે અને આચાર્યને વૈયાવચ્ચ કરતા જુએ તો “અરે ! આ સાધુઓ અનીશ્વર છે.” એમ શાસનનિંદા પણ થાય... માટે જાતે જ વૈયાવચ્ચ કરવી આચાર્ય માટે અનુચિત છે.
(૧૩૮) વ્યવહાર વિનિશ્ચિત્ય તત: શુદ્ધનયાશ્રિતઃ । આત્મજ્ઞાનતો મૂત્વા પરમં સામ્યમાશ્રયેત્ । -
અધ્યાત્મસાર-આત્મનિશ્ચયાધિકાર.
અર્થ : તે કારણથી વ્યવહારને વિનિશ્ચિત કરીને શુદ્ધનયને આશ્રિત થયેલો આત્મા આત્મજ્ઞાનમાં લીન બનીને પરમ સમતાને પામે છે. (અહીં વ્યવહારનયમાં નિશ્ચિત થયા બાદ શુદ્ધનયમાં નિશ્ચયનયમાં આશ્રિત થવાનો ક્રમ સ્પષ્ટ જણાઈ આવે છે.)
(૧૩૯) વ્યવહારનયવાસનાવનો દિત્યનાર્થે વૈવનનિતત્વ પ્રતિમંધાનાસ્તુત્યवित्तिवेद्यतयाऽल्पप्रयत्नजन्यत्वमपि प्रतिसंदधति, ततोऽल्पाभाववचनस्य स्वसंप्रदायसिद्धत्वेनेष्टतया तत्साधनतया ज्ञातं तत्र तदभावज्ञानमिच्छन्ति, ततश्चेष्टतत्साधनसंकल्पप्रवृत्तौ तथा जानन्ति इतीच्छाजन्यमा भासिकं तदभावज्ञानं न तज्ज्ञानप्रतिबन्धकम्, अनाहार्यतदभावत्ताज्ञानस्यैव वी तद्वत्ताज्ञानप्रतिबन्धकत्वावधारणात्, युक्तं चैतत् इत्थमेव स्वविषयप्राधान्यस्य संभवात्, आभासिकावधारणस्यैव प्राधान्यपदार्थत्वात् । इत्थमेव नयानामितरनयार्थनिराकरणमुपपद्यते, અન્યક્ષેતરાંશપ્રતિક્ષેપિત્તેન તુર્તયત્વાપત્તેરિત વિવેચિતં નયરહસ્ય । ઉપદેશ રહસ્ય-૫૩.
અર્થ : (ન્યાયગર્ભિત પંક્તિઓ હોવાથી જરાક ધ્યાનપૂર્વક વાંચવું) વ્યવહારનયની વાસનાવાળાઓ ૨ કોઈક કાર્યમાં જ્યારે એમ જાણતા હોય કે “આ કાર્ય ભાગ્યથી થયું છે.” ત્યારે ભાગ્યજન્યત્વ અને વી પ્રયત્નજન્યત્વ બે વસ્તુ એક જ જ્ઞાનથી જણાતી હોવાથી એ સાથે જ આ બોધ પણ કરી જ લે છે કે “આ ર વી
વીર વીર વીર વીર વીર અષ્ટપ્રવચન માતા ૭ (૩૧૦) વીર વીર વીર વીર વીર
