________________
માયાથી, ભયથી કે હાસ્યથી કે પરના આગ્રહથી, સૂક્ષ્મમૃષા પણ જે નવિ બોલે, વચનસિદ્ધ તે પામે, ધન. ૭૩
(૪૩) નિષ્ઠ स्तोकमर्थं दीर्घवाक्यैरर्कविटपिकाष्टिकान्यायेन न कथयेत् । निरुद्धं वा स्तोककालीनं व्याख्यानं व्याकरणतर्कादिप्रवेशनद्वारेण प्रसक्तानुप्रसक्त्या न दीर्घयेन्न दीर्घकालिकं २ યંત્ । સૂત્રકૃતાંગસૂત્ર અધ્યયન-૧૪ ગાથા-૨૩.
અર્થ : નિરુદ્ધ એટલે અલ્પ અર્થને મોટાવાક્યો વડે ન કહે. અથવા તો નિરુદ્ધ એટલે થોડા કાળ માટેના વ્યાખ્યાનને વ્યાકરણ-તર્ક વગેરેનો પ્રવેશ કરાવવા દ્વારા પ્રસંગ-અનુપ્રસંગ વડે લાંબાકાળનું ન કરે.
=
(૪૪) વહુના = भूयो भाषितेन किं ? तद्धि मिथो धर्मकथायामेवोपयुज्यते, न तु સ્વસ્વમારજ્ઞાનમૂલપ્રવૃત્તય કૃતિ તંત્ર તવુઘેનતયા નાટ્યનોપયુક્તમુપદેશ મં। સામાચારી પ્રકરણ
ગાથા-૧૦૦
અર્થ : વધારે બોલવા વડે શું ? એ તો પરસ્પર ધર્મકથામાં જ ઉપયોગી છે. પણ અત્યંત અલ્પ, સારભૂત એવા જ્ઞાનથી થનારી પ્રવૃત્તિ માટે ઉપયોગી નથી. એટલે ત્યાં તો ઉપદેશકર્મ શ્રોતાને ઉદ્વેગ પમાડનાર હોવાથી અત્યંત ઉપયોગી નથી.
(४५) उच्चैःस्वरेण विवृत्तवदनस्य यद् हसनम् - अट्टहास इत्यर्थः यश्च कन्दर्पः = स्वानुरूपेण सह । परिहासः । ये च निष्ठुरवक्रोक्त्यादिरूपा गुर्वादिनाऽपि समं संलापाः....। भ्रूनयनवदनदशनच्छदैः करचरणकर्णादिभिश्च देहावयवैस्तां तां चेष्टामात्मना अहसन्नेव करोति यथा परो हसति एष कायकौत्कुच्यवानुच्यते । वाचा कौत्कुच्यवान् पुनस्तत् किमपि परिहासप्रधानं वचनं जल्पति येनान्यो । हसति..... । एयाओ भावणाओ. भावित्ता देवदुग्गइं जंति । ततो वि य चुया संता परिति भवसागरमतं || બૃહત્કલ્પ ગાથા ૧૨૯૬-૯૭-૯૮, ૧૩૨૭.
.
અર્થ : મોટા અવાજે મોઢું ફાડીને જે હસવું તે અટ્ટહાસ્ય. પોતાના જેવાની સાથે જે મશ્કરી કરવી, ગુરુ વગેરેની સાથે નિષ્ઠુરવચનો-કટાક્ષવચનો વગેરે રૂપ વાતો કરવી. બ્રુકૂટિ-આંખ-મુખ-હોઠ વડે અને હાથ-પગ કાન વગેરે શરી૨ાવયવો વડે તે તે ચેષ્ટાઓ કરે કે જેમાં પોતે ન હસે પણ બીજાઓ હશે... એવું કોઈ મશ્કરીપ્રધાન વચન બોલે કે જેથી બીજો હશે...(આ કાંદર્ષિકી ભાવનાનું વર્ણન છે.)
ર
આ બધી ભાવનાઓ ભાવીને દેવદુર્ગતિમાં = હલકા દેવોમાં ઉત્પન્ન થાય છે, અને ત્યાંથી પણ વી આવેલા છતાં અનંત સંસારસાગરમાં ભમે છે.
• सज्झायादिकरणिज्जे जोगे मोत्तुं जो देसकहादिकहाओ कहेति सो काहिओ ।.... कामं खलु धम्मका सज्झायस्सेव पंचमं अंगं । अव्युच्छित्ती अ ततो तित्थस्स पभावणा चेव । तहवि य न સવાનું ધમ્મા, નીફ સન્નીહાળી । યતિજીતકલ્પ-૨૨૧
અર્થ : સ્વાધ્યાયાદિ કર્તવ્ય યોગોને છોડીને જે દેશકથાદિ કથાઓ કરે છે, તે કાયિક છે... એ વાત વી સાચી છે કે ધર્મકથા સ્વાધ્યાયનું જ પાંચમું અંગ છે. તેનાથી તીર્થની અવ્યવચ્છિત્તિ અને પ્રભાવના થાય ૨ છે. તો પણ બધો જ કાળ ધર્મકથા ન કરાય કે જેના દ્વારા સ્વાધ્યાયાદિ સર્વયોગોની પરિહાનિ થાય.
ર
सामण्णतरं जे भिक्खु पसंसए अहव वंदे । सो आण अणवत्थं मिच्छत्तविराहणं पावे । યતિજીતકલ્પ-૨૨૧
અર્થ : આ યથાછંદાદિ ૧૦માંથી ગમે તેને પણ જે સાધુ પ્રશંસે કે વંદે તે આજ્ઞા, અનવસ્થા, મિથ્યાત્વ વીર વીર વીર વીર વીર અષ્ટપ્રવચન માતા ૦ (૨૮૯) વીર વીર વીર વીર વીર
